Bombalar ve Yetişkinlerde Etkileri
Bombalar ve Yetişkinlerde Etkileri
Son günlerde özellikle bu 3 yıldır hayatımızın merkezine yerleşen ‘’canlı bomba, bombalı araç, meydanlarda patlayan bombalar’’ yer almaya başladı, son bir buçuk yıl içerisinde 31 bombalı saldırıdan tam olarak 446 kişi kaybettik ve binlerce yarımız bulunmaktadır (https://onedio.com/haber/en-az-446-canimiz-gitti-son-bir-bucuk-yilda-turkiye-de-gerceklesen-31-teror-saldirisi-719006).
Kimi zaman bu bombalar bizi dışarı çıkarmamaya, rahatça kalabalık yerlerde dolaşmamaya sevk etti. Her bomba patladığında biz evdeysek sevdiklerimiz aklımıza geldi. Meraklandık, kaygılandık, ölen insanlara üzüldük, ağladık.
Peki bu denli bombaların patladığı, çatışmaların, ölümlerin, yaralanmaların olduğu bir ülke vatandaşı olarak bizler ne yapacağız. Aklımızı kaçırıp kaçırmadığımızı nasıl öğreneceğiz. Başımızdan geçen bu denli olaylara verdiğimiz tepkiler, bu kaçınmalarımız, evden dışarı çıkamamalarımız ne zamana kadar normal, ne kadar süre sonra bir uzmana başvurmamız gerekli.
Öncelikle travma nedir bununla başlayalım isterseniz. Yunanca da "yara" (https://tr.wikipedia.org/wiki/Travma), Latince de ise ‘’bedensel ve ruhsal yara’’(http://www.etimolojiturkce.com/kelime/travma) anlamına gelen travma, DSM III-R'de "Kişinin kendisi, ailesi ya da yakınlarının fiziksel bütünlüğüne ya da yaşamına yönelik ciddi bir tehdidin olması, evinin ya da içinde bulunduğu toplumun aniden hasar görmesi, bir başka kişinin ciddi biçimde yaralanmasına ya da ölümüne tanık olmak gibi normal insan yaşantısının dışında olan ve herkeste fark edilir düzeyde stres yaratan, şiddeti yüksek, beklenmedik olaylardır" diye tanımlanmıştır (APA, 1987).
Ruhsal travmaların nedenleri neler olabilir:
• Deprem-Sel-Kasırga-Tsunami
• Her türlü saldırı, bomba ve benzeri patlamalar
• Trafik Kazası-Yangın-İş kazası
• İşkence-Cezaevi yaşantısı
• Tecavüz
• Ev içi şiddet
• Çocuk istismarı
• Rehin alınma
• Zorunlu göç
• Savaş-Soykırım-Toplama Kampı deneyimi
• Mobbing
Sizin başınızdan geçen bu tür olaylar sizde travma yaratacağı gibi, bunun yanında sevdiklerinizin başından geçen olaylarda sizde travmaya neden olabilir.
Ruhsal travma insanın kontrol etme dürtüsü düşünüldüğünde insan eliyle oluşturulmuş travmalar, doğanın yarattığı travmalara göre daha ağır ve yıpratıcı seyreder (Herman, 2007).
Yapılan birçok araştırmada insanların dünyada yaşanılanlar karşısında bilişsel sistemimizin merkezinde, dünya ve kendilikle ilgili güvenlik ve incinmezlikle ilgili temel varsayımlarımız bulunmaktadır (Bowlby, 1969). Bu varsayımlar;
• İnsanlar iyidir,
• Dünya adil bir yerdir,
• Benim başıma gelmez
Varsayımlarımız 7 aylıkken başlar, dünyaya ve çevremizdekilere karşı olumlu tepkiler vermeyi daha ilk aylardan öğreniriz. Daha sonraları bu dürtüsel boyuttaki varsayımlar yetişkinlikte bilişsel düzeyde işlenmeye başlar. İşte travmalar bu varsayımlarımızı sarsmakta ve bizler çoğu zaman olaylar karşısında nasıl davranacağımızı bilmemekteyiz. Bu nedenle bombalar karşısında annesini kaybeden çocuklar gibi ‘’ağlamakta ve aranmakta’’ oluruz.
Bu varsayımların yanı sıra Ruhsal Travma bilinç, bellek ve duygulanım arasındaki bağlantı ve etkileşimi koparır:
• Duygu olmadan olay anımsanır ya da
• Olay anımsanmadan duygu yaşanır.
Ruhsal travmanın post travmatik stres bozukluğu tanısı alması için olayın yaşandığı ilk günden itibaren yaklaşık 1 ayın geçmesi gerekir ilk bir ay için Akut Stres Bozukluğu denmektedir.
Akut Stres Bozukluğunun belirtileri:
• Korku, dehşet duyguları
• Aşırı uyarılmışlık, huzursuzluk
• Uyuşmuşluk, donukluk, şaşkınlık
• Gerginlik, sinirlilik, öfkelilik
• Tekrarlayan düşünceler, anılar, imgeler, rüyalar
• Çözülme tepkisi (yer, zaman, kimlikte karışıklık)
Eğer başınızdan geçen olaydan sonra yaklaşık bir ay kadar yukardaki belirtiler sizlerde oluşuyorsa fazla kaygılanmanıza gerek yok, bu tarz bilgilendirme yazıları okumanız veya bilgi almanız, başınızdan nelerin geçeceğini bildiğinizden dolayı sizi etkilemeyecek ve bu durum geçecektir. Yani her normal kişi başından bu denli büyük bir olay geçtiğinde mutlaka yukarıdaki belirtilerden bir kaçını yaşayacaktır.
Eğer bu bir aydan daha fazla sürüyorsa buna Akut Post Travmatik Stres Bozukluğu, üç ayı geçerse de Kronik Post Travmatik Stres Bozukluğu diyoruz.
Kronik Post Travmatik Stres Bozukluğu üç tip belirti kümesi vardır:
• Davetsiz gelen belirtiler:
o Olay elde olmadan tekrar tekrar anımsanır.
o Sık sık, sıkıntı verir biçimde rüyada görülür.
o Sanki yeniden yaşanıyormuş gibi davranılır ya da hissedilir.
o Olayı çağrıştıran iç ya da dış olaylarla karşılaşma ile yoğun sıkıntı duyulur.
o Olayı çağrıştıran iç ya da dış olaylarla karşılaşma ile fizyolojik tepkiler gösterilir.
• Travmayı hatırlatan durumlardan kaçınmaya çalışmak:
o Travmaya eşlik etmiş düşünce, duygu ya da konuşmalardan kaçınma
o Anıları uyandıran etkinliklerden, yer ve kişilerden kaçınma
o Travmanın önemli bir yönünü hatırlayamama
o Etkinliklere karşı ilginin azalması
o İnsanlara karşı yabancılaşma
o Duygulanımda kısıtlılık
o Donukluk, uyuşmuşluk
o Bir geleceği kalmadığı duygusu
• Aşır derece tetikte olma belirtileri:
o Uykuya dalmakta ya da sürdürmekte güçlük
o Öfke patlamaları
o Konsantrasyon güçlüğü
o Alarm hali
o Aşırı irkilme tepkisi
o Otonomik hiperaktivite (uyaran karşısında)
Bu belirtilerden bir kaçını bir aydan daha fazla süredir yaşıyorsanız mutlaka bir uzmana başvurmanız gerekmektedir.
PTSB’nin tedavisi için şunlar kullanılmaktadır:
o Bilişsel-davranış terapisi (BDT)
o Maruz kalma terapisi (exposure therapy)
o Anksiyete ile baş etme programları
o EMDR ve ilaç tedavisidir.
Kaynakça
Amerikan Psikiyatri Birliği (2005). Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması ve Sınıflandırılması Elkitabı, Yeniden Gözden geçirilmiş Dördüncü Baskı (DSM-IV-TR), Çev. Köroğlu E., Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
Amerikan Psikiyatri Birliği (1987). Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, üçüncü baskı (gözden geçirilmiş form) (DSM-III-R). Amerikan Psikiyatri Birliği, Washington. Çev. Köroğlu E., Ankara, Hekimler Yayın Birliği.
Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: Attachment. London: Hogarth
Kolk, B.V.D., & Streeck-Fischer A. (2002) :Gewaltbereitschaft als Traumafolge. In: Heitmeyer W. Hagan J.(Hrsg). Handbuch der Gewaltforschung.
Herbert, Claudia. Travma Sonrası Ortaya Çıkan Psikolojik Tepkileri Anlamak. Çev. Prof. Dr. Mehmet Z. Sungur ve Uzm. Psk. Ece Cömert. İstanbul: Psikonet Yayınları, 2007.
Herman, Judith. Travma ve İyileşme: Şiddetin Sonuçları Ev İçi İstismardan Siyasi Teröre. Çev. Tamer Tosun. Ġstanbul: Literatür Yayınları, 2007.
https://onedio.com/haber/en-az-446-canimiz-gitti-son-bir-bucuk-yilda-turkiye-de-gerceklesen-31-teror-saldirisi-719006
http://www.etimolojiturkce.com/kelime/travma)
https://tr.wikipedia.org/wiki/Travma
Son günlerde özellikle bu 3 yıldır hayatımızın merkezine yerleşen ‘’canlı bomba, bombalı araç, meydanlarda patlayan bombalar’’ yer almaya başladı, son bir buçuk yıl içerisinde 31 bombalı saldırıdan tam olarak 446 kişi kaybettik ve binlerce yarımız bulunmaktadır (https://onedio.com/haber/en-az-446-canimiz-gitti-son-bir-bucuk-yilda-turkiye-de-gerceklesen-31-teror-saldirisi-719006).
Kimi zaman bu bombalar bizi dışarı çıkarmamaya, rahatça kalabalık yerlerde dolaşmamaya sevk etti. Her bomba patladığında biz evdeysek sevdiklerimiz aklımıza geldi. Meraklandık, kaygılandık, ölen insanlara üzüldük, ağladık.
Peki bu denli bombaların patladığı, çatışmaların, ölümlerin, yaralanmaların olduğu bir ülke vatandaşı olarak bizler ne yapacağız. Aklımızı kaçırıp kaçırmadığımızı nasıl öğreneceğiz. Başımızdan geçen bu denli olaylara verdiğimiz tepkiler, bu kaçınmalarımız, evden dışarı çıkamamalarımız ne zamana kadar normal, ne kadar süre sonra bir uzmana başvurmamız gerekli.
Öncelikle travma nedir bununla başlayalım isterseniz. Yunanca da "yara" (https://tr.wikipedia.org/wiki/Travma), Latince de ise ‘’bedensel ve ruhsal yara’’(http://www.etimolojiturkce.com/kelime/travma) anlamına gelen travma, DSM III-R'de "Kişinin kendisi, ailesi ya da yakınlarının fiziksel bütünlüğüne ya da yaşamına yönelik ciddi bir tehdidin olması, evinin ya da içinde bulunduğu toplumun aniden hasar görmesi, bir başka kişinin ciddi biçimde yaralanmasına ya da ölümüne tanık olmak gibi normal insan yaşantısının dışında olan ve herkeste fark edilir düzeyde stres yaratan, şiddeti yüksek, beklenmedik olaylardır" diye tanımlanmıştır (APA, 1987).
Ruhsal travmaların nedenleri neler olabilir:
• Deprem-Sel-Kasırga-Tsunami
• Her türlü saldırı, bomba ve benzeri patlamalar
• Trafik Kazası-Yangın-İş kazası
• İşkence-Cezaevi yaşantısı
• Tecavüz
• Ev içi şiddet
• Çocuk istismarı
• Rehin alınma
• Zorunlu göç
• Savaş-Soykırım-Toplama Kampı deneyimi
• Mobbing
Sizin başınızdan geçen bu tür olaylar sizde travma yaratacağı gibi, bunun yanında sevdiklerinizin başından geçen olaylarda sizde travmaya neden olabilir.
Ruhsal travma insanın kontrol etme dürtüsü düşünüldüğünde insan eliyle oluşturulmuş travmalar, doğanın yarattığı travmalara göre daha ağır ve yıpratıcı seyreder (Herman, 2007).
Yapılan birçok araştırmada insanların dünyada yaşanılanlar karşısında bilişsel sistemimizin merkezinde, dünya ve kendilikle ilgili güvenlik ve incinmezlikle ilgili temel varsayımlarımız bulunmaktadır (Bowlby, 1969). Bu varsayımlar;
• İnsanlar iyidir,
• Dünya adil bir yerdir,
• Benim başıma gelmez
Varsayımlarımız 7 aylıkken başlar, dünyaya ve çevremizdekilere karşı olumlu tepkiler vermeyi daha ilk aylardan öğreniriz. Daha sonraları bu dürtüsel boyuttaki varsayımlar yetişkinlikte bilişsel düzeyde işlenmeye başlar. İşte travmalar bu varsayımlarımızı sarsmakta ve bizler çoğu zaman olaylar karşısında nasıl davranacağımızı bilmemekteyiz. Bu nedenle bombalar karşısında annesini kaybeden çocuklar gibi ‘’ağlamakta ve aranmakta’’ oluruz.
Bu varsayımların yanı sıra Ruhsal Travma bilinç, bellek ve duygulanım arasındaki bağlantı ve etkileşimi koparır:
• Duygu olmadan olay anımsanır ya da
• Olay anımsanmadan duygu yaşanır.
Ruhsal travmanın post travmatik stres bozukluğu tanısı alması için olayın yaşandığı ilk günden itibaren yaklaşık 1 ayın geçmesi gerekir ilk bir ay için Akut Stres Bozukluğu denmektedir.
Akut Stres Bozukluğunun belirtileri:
• Korku, dehşet duyguları
• Aşırı uyarılmışlık, huzursuzluk
• Uyuşmuşluk, donukluk, şaşkınlık
• Gerginlik, sinirlilik, öfkelilik
• Tekrarlayan düşünceler, anılar, imgeler, rüyalar
• Çözülme tepkisi (yer, zaman, kimlikte karışıklık)
Eğer başınızdan geçen olaydan sonra yaklaşık bir ay kadar yukardaki belirtiler sizlerde oluşuyorsa fazla kaygılanmanıza gerek yok, bu tarz bilgilendirme yazıları okumanız veya bilgi almanız, başınızdan nelerin geçeceğini bildiğinizden dolayı sizi etkilemeyecek ve bu durum geçecektir. Yani her normal kişi başından bu denli büyük bir olay geçtiğinde mutlaka yukarıdaki belirtilerden bir kaçını yaşayacaktır.
Eğer bu bir aydan daha fazla sürüyorsa buna Akut Post Travmatik Stres Bozukluğu, üç ayı geçerse de Kronik Post Travmatik Stres Bozukluğu diyoruz.
Kronik Post Travmatik Stres Bozukluğu üç tip belirti kümesi vardır:
• Davetsiz gelen belirtiler:
o Olay elde olmadan tekrar tekrar anımsanır.
o Sık sık, sıkıntı verir biçimde rüyada görülür.
o Sanki yeniden yaşanıyormuş gibi davranılır ya da hissedilir.
o Olayı çağrıştıran iç ya da dış olaylarla karşılaşma ile yoğun sıkıntı duyulur.
o Olayı çağrıştıran iç ya da dış olaylarla karşılaşma ile fizyolojik tepkiler gösterilir.
• Travmayı hatırlatan durumlardan kaçınmaya çalışmak:
o Travmaya eşlik etmiş düşünce, duygu ya da konuşmalardan kaçınma
o Anıları uyandıran etkinliklerden, yer ve kişilerden kaçınma
o Travmanın önemli bir yönünü hatırlayamama
o Etkinliklere karşı ilginin azalması
o İnsanlara karşı yabancılaşma
o Duygulanımda kısıtlılık
o Donukluk, uyuşmuşluk
o Bir geleceği kalmadığı duygusu
• Aşır derece tetikte olma belirtileri:
o Uykuya dalmakta ya da sürdürmekte güçlük
o Öfke patlamaları
o Konsantrasyon güçlüğü
o Alarm hali
o Aşırı irkilme tepkisi
o Otonomik hiperaktivite (uyaran karşısında)
Bu belirtilerden bir kaçını bir aydan daha fazla süredir yaşıyorsanız mutlaka bir uzmana başvurmanız gerekmektedir.
PTSB’nin tedavisi için şunlar kullanılmaktadır:
o Bilişsel-davranış terapisi (BDT)
o Maruz kalma terapisi (exposure therapy)
o Anksiyete ile baş etme programları
o EMDR ve ilaç tedavisidir.
Kaynakça
Amerikan Psikiyatri Birliği (2005). Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması ve Sınıflandırılması Elkitabı, Yeniden Gözden geçirilmiş Dördüncü Baskı (DSM-IV-TR), Çev. Köroğlu E., Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
Amerikan Psikiyatri Birliği (1987). Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, üçüncü baskı (gözden geçirilmiş form) (DSM-III-R). Amerikan Psikiyatri Birliği, Washington. Çev. Köroğlu E., Ankara, Hekimler Yayın Birliği.
Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: Attachment. London: Hogarth
Kolk, B.V.D., & Streeck-Fischer A. (2002) :Gewaltbereitschaft als Traumafolge. In: Heitmeyer W. Hagan J.(Hrsg). Handbuch der Gewaltforschung.
Herbert, Claudia. Travma Sonrası Ortaya Çıkan Psikolojik Tepkileri Anlamak. Çev. Prof. Dr. Mehmet Z. Sungur ve Uzm. Psk. Ece Cömert. İstanbul: Psikonet Yayınları, 2007.
Herman, Judith. Travma ve İyileşme: Şiddetin Sonuçları Ev İçi İstismardan Siyasi Teröre. Çev. Tamer Tosun. Ġstanbul: Literatür Yayınları, 2007.
https://onedio.com/haber/en-az-446-canimiz-gitti-son-bir-bucuk-yilda-turkiye-de-gerceklesen-31-teror-saldirisi-719006
http://www.etimolojiturkce.com/kelime/travma)
https://tr.wikipedia.org/wiki/Travma
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Bombalar ve Yetişkinlerde Etkileri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Mahmut PAKDEMİR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Mahmut PAKDEMİR'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
