Çağın Sorunu: Çocuklarda Şeker Bağımlılığı
Şeker çocukların reddetmeyeceği besinlerden bir tanesi. Rengarenk ve gösterişli ambalajlarıyla marketlerde fazlaca yer alan şeker ve ilave şeker içeren gıdalara pek çok çocuk hayır diyemiyor. Ebeveynler olarak şekerin zararlarının gerçekten fakında mısınız? Yasaklamalı mısınız? Belli miktarlarda izin vermeli misiniz? Tüm bu sorulara yanıt bulmadan önce şekeri tanımakla başlayalım.
Ekmek, süt ve süt ürünleri, kuru baklagiller, meyve ve sebzelerin doğal yapısında şeker bulunur. Bu besinler lif, vitamin ve mineral içerdikleri için çocukların bireysel özelliklerine göre hazırlanan günlük beslenme programında gereksinimleri kadar mutlaka bulunmalıdır. Birde şeker kamışı, şeker pancarı gibi kaynaklardan elde edilen sükroz diğer adıyla çay şekeri diye adlandırılan şeker bulunmakta.Sükroz saf enerji kaynağıyken protein, vitamin ve mineraller içermiyor . Tat vermek ve raf ömrünü uzatmak amacıyla üretim aşamasında besinlere ilave ediliyor. Gazlı içecekler, hazır sebze suları, şekerlemeler, dondurmalar, kekler, kurabiyeler, çikolatalar ve reçeller ilave şeker ile hazırlanmış besinler arasında yer alıyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) üretim, hazırlama ve tüketim aşamasında eklenen monosakkaritler (basit şekerler), bal, şurup, meyve suyu ve meyve suyu konsantrelerini serbest şekerler olarak gruplandırmıştır. Özellikle çocuklar tarafından serbest şeker içerikli besinler sıklıkla tüketiliyor ve diyetle alınan şekerin büyük kısmını, besinlerin kendi yapısında bulunan şeker değil, ilave şekerler oluşturuyor.
Peki şeker tehlikesinin gerçekten farkında mısınız?
Bağımlılık yapıyor!
Güncel makaleler, şekerli gıda alımının aynı eroin ve diğer opioidler gibi beyindeki opioid reseptörlerini aktif hale getirdiğini ve madde bağımlılığına benzer bir dürtü ve ödül sistemini etkinleştirdiğini söylüyor.
Dengesiz beslenmeye sebep oluyor!
İlave şekerler diyetle aldığımız toplam enerjiyi artırırken, diyetin besin içeriği kalitesini azaltıyor. Çünkü ilave şekerlerin herhangi bir besleyici değeri yoktur ve boş enerji kaynaklarıdır. Bu nedenle, ilave şeker içeren besinlerin aşırı miktarda tüketilmesi dengesiz beslenmeye sebep oluyor.
Kan şekerinde ani dalgalanmalar yaratıyor!
Yüksek şeker içerikli besinlerin tüketimi kan şekerini hızla arttırır, pankreas yükselen kan şekerini regüle etmek adına aşırı insülin salgılar. Bu da kan şekeri seviyemizin aniden düşmesine yol açar. Kan şekerindeki ani düşüş ise tekrar acıkma hissine ve şeker ihtiyacına neden olur.
Vücut ağırlığı yönetiminde olumsuz etkiye neden oluyor!
Şekerli besinlerin aşırı miktarda tüketimi yağ dokusunda artışlara neden oluyor. Ayrıca şeker tüketimi doyma sinyalini beyne ileten leptin hormonunun işlevini bozuyor ve doyma sinyali beyne ulaşmadığı için besin alımı daha fazla oluyor. Tüm bunların beraberinde artan yağ dokusu kalp ve damar hastalıkları, diyabet, hipertansiyon ve kanser gibi çeşitli hastalıkların görülme riskini arttırıyor.
Diş çürüklerine yol açıyor!
Şeker içeren yiyecek ve içeceklerin sık aralıklarla tüketimi ve bu besinlerin ağızda uzun süre kalması ağız bakterilerinin şekeri kullanarak diş çürüklerine yol açan asit oluşumunu arttırır.
Barsak florasını olumsuz etkiliyor!
Aşırı miktarda şeker tüketimi sağlıklı barsak florasında mantar ve parazitlerin çoğalmasına neden olur ve bu da bir takım sağlık problemlerine yol açarak immün sistemi zayıflatabilir.
SAĞLIK OTORİTELERİ NE ÖNERİYOR?
Amerikan Kalp Birliği’nin önerilerinde 2 yaşına kadar çocukların ilave şeker içeren hiçbir yiyecek ve içecek ile tanışmaması gerektiğini bildiriliyor. 2-18 yaş çocukların günlük ilave şeker tüketimlerinin 6 çay kaşığından daha az olması ve haftada 240 ml’nin üzerinde şeker ilave edilmiş içecek tüketmemelerini öneriliyor.
Dünya Sağlık Örgütü ise çocuklarda şeker tüketiminin günlük toplam almaları gereken enerjinin %10’unu geçmemesi gerektiğini, hatta ideal olanın bu miktarı daha da aşağı %5’e çekmek olduğunu vurguluyor. Örneğin; günlük enerji gereksinimi 2000 kkal olan bir bireyin 100 kkal’den daha az şeker tüketmesi gerekir, bu da 25 g şekere denk gelmektedir .
6 ADIMDA ŞEKER BAĞIMLILIĞININ ÖNÜNE GEÇİN
1. Çocuklar iki yaşına kadar ilave şeker ile tanışmamalı!
Tıbben gerek görülmedikçe bebekler ilk 6 ay sadece anne sütü almalıdırlar, 6. aydan itibaren tamamlayıcı beslenmeye geçilebilir. Tamamlayıcı beslenme, belli bir döneme ait geçici beslenme kuralları olarak düşünülmemelidir, 0-3 yaş ömür boyu sürecek beslenme alışkanlıklarının kazanıldığı bir dönemdir. Bu dönemde bebeğin besin tüketimini arttırmak adına besinler şeker ile tatlandırılmamalıdır. Ayrıca ek gıdalara meyve yerine öncelikli olarak yoğurt veya sebzeler ile başlamak daha doğru olacaktır çünkü meyvenin şekerli lezzetini seven bebeklerin daha sonra yoğurdu ve sebzeyi kabul etmesi zor olabiliyor.
2. Mutfak kültürünüz değişmeli!
Şekeri gıda sanayisinden kaldırmak zor fakat kendi mutfağınızı şekerden uzak tutabilirsiniz. Çocuklar özellikle 1 yaşından itibaren yeme alışkanlıkları konusunda anne ve babalarını rol model alırlar bu nedenle sizin mutfak kültürünüz, yeterli ve dengeli beslenmeniz önem taşımaktadır. Gerektiği taktirde bu konuda bir beslenme uzmanından yardım talep etmelisiniz.
3. Ödül olarak kullanılmamalı!
Çocukların sağlıklı beslenme davranışı kazanamama ve şekere yönelme nedenlerinden biri şeker ve şekerli besinlerin ödül olarak sunulmasıdır. Çocuklara besinler kesinlikle bir ödül olarak verilmemelidir. Ödül olarak sunulan şekerli besinler zamanla onlar için daha cazip ve yararlı besin algısı oluşturacaktır.
4. Kahvaltı öğünü atlanmamalı!
Proteinden zengin kahvaltılar gün içerisinde şeker alımını azaltmaktadır. Bu nedenle uyandıktan en geç bir saat içerisinde kahvaltıya başlanmalı ve yumurta, peynir, ceviz, tam tahıllı ekmek ile mevsim sebzelerine kahvaltıda yer verilmelidir.
5. Etiket okuma alışkanlığı kazandırılmalı!
Çocuklarınıza ambalajlı yiyecek ve içeceklerin besin etiketlerini okumayı alışkanlık haline getirin. Ürünlerin şeker içeriğine yönelik bilginin kontrol edilmesi, daha sağlıklı besin tercihleri yapılmasına yardımcı olur.100 gramında 15 gram şeker içeren bir işlenmiş gıda aşırı şekerli, 100 gramda 5 gram içeren ise düşük şekerli olarak sınıflandırılmaktadır.
6. Mutfakta kolay ve eğlenceli atıştırmalıkları birlikte hazırlayın!
İlave şeker barındıran gazlı içecekler, kek, pasta, hazır meyve suları, jelibon, meyve çikolatalı drajeler, hazır meyveli yoğurtlar yerine meyveler, sebzeler, süt ve süt ürünlerindeki besleyici şekerleri çocuğunuzun sağlıklı beslenme planında yer vermelisiniz. Hatta evde beraber yapacağınız ilave şeker içermeyen kolay ve eğlenceli atıştırmalıklar çocuğunuzun şeker tüketimini azaltacaktır. İlave şeker yerine pekmez, bal ve meyve pürelerini kullanabilirsiniz. Fakat bal ve pekmezin bilinçsizce yüksek sıcaklıklara maruz kalması sağlık açısından risk faktörü olduğu unutulmamalıdır.
Mutfakta beraber yapabileceğiniz sağlıklı bir muzlu pancake tarifi :
Malzemeler: 1 su bardağı tam buğday unu, 1 yumurta, 200 ml süt, 1 yemek kaşığı kabartma tozu, 1 adet muz
Yapılışı: Bir kasenin içinde yumurta ve süt karıştırılır, içerisine un ve kabartma tozu eklenir, karıştırmaya devam edilir. Ezilmiş muz ilave edilir. Kısık ateşte ısıtılan tavaya çok az zeytinyağı spreylenir. Karışımdan 3 yemek kaşığı alıp ısınmış tavaya dökülür ve 2-3 dk kadar sonra diğer tarafı çevirilerek pişirilir. Pancake üzeri için dilediğiniz meyveyi kullanabilirsiniz.
Işkın Akçam
Diyetisyen
Ekmek, süt ve süt ürünleri, kuru baklagiller, meyve ve sebzelerin doğal yapısında şeker bulunur. Bu besinler lif, vitamin ve mineral içerdikleri için çocukların bireysel özelliklerine göre hazırlanan günlük beslenme programında gereksinimleri kadar mutlaka bulunmalıdır. Birde şeker kamışı, şeker pancarı gibi kaynaklardan elde edilen sükroz diğer adıyla çay şekeri diye adlandırılan şeker bulunmakta.Sükroz saf enerji kaynağıyken protein, vitamin ve mineraller içermiyor . Tat vermek ve raf ömrünü uzatmak amacıyla üretim aşamasında besinlere ilave ediliyor. Gazlı içecekler, hazır sebze suları, şekerlemeler, dondurmalar, kekler, kurabiyeler, çikolatalar ve reçeller ilave şeker ile hazırlanmış besinler arasında yer alıyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) üretim, hazırlama ve tüketim aşamasında eklenen monosakkaritler (basit şekerler), bal, şurup, meyve suyu ve meyve suyu konsantrelerini serbest şekerler olarak gruplandırmıştır. Özellikle çocuklar tarafından serbest şeker içerikli besinler sıklıkla tüketiliyor ve diyetle alınan şekerin büyük kısmını, besinlerin kendi yapısında bulunan şeker değil, ilave şekerler oluşturuyor.
Peki şeker tehlikesinin gerçekten farkında mısınız?
Bağımlılık yapıyor!
Güncel makaleler, şekerli gıda alımının aynı eroin ve diğer opioidler gibi beyindeki opioid reseptörlerini aktif hale getirdiğini ve madde bağımlılığına benzer bir dürtü ve ödül sistemini etkinleştirdiğini söylüyor.
Dengesiz beslenmeye sebep oluyor!
İlave şekerler diyetle aldığımız toplam enerjiyi artırırken, diyetin besin içeriği kalitesini azaltıyor. Çünkü ilave şekerlerin herhangi bir besleyici değeri yoktur ve boş enerji kaynaklarıdır. Bu nedenle, ilave şeker içeren besinlerin aşırı miktarda tüketilmesi dengesiz beslenmeye sebep oluyor.
Kan şekerinde ani dalgalanmalar yaratıyor!
Yüksek şeker içerikli besinlerin tüketimi kan şekerini hızla arttırır, pankreas yükselen kan şekerini regüle etmek adına aşırı insülin salgılar. Bu da kan şekeri seviyemizin aniden düşmesine yol açar. Kan şekerindeki ani düşüş ise tekrar acıkma hissine ve şeker ihtiyacına neden olur.
Vücut ağırlığı yönetiminde olumsuz etkiye neden oluyor!
Şekerli besinlerin aşırı miktarda tüketimi yağ dokusunda artışlara neden oluyor. Ayrıca şeker tüketimi doyma sinyalini beyne ileten leptin hormonunun işlevini bozuyor ve doyma sinyali beyne ulaşmadığı için besin alımı daha fazla oluyor. Tüm bunların beraberinde artan yağ dokusu kalp ve damar hastalıkları, diyabet, hipertansiyon ve kanser gibi çeşitli hastalıkların görülme riskini arttırıyor.
Diş çürüklerine yol açıyor!
Şeker içeren yiyecek ve içeceklerin sık aralıklarla tüketimi ve bu besinlerin ağızda uzun süre kalması ağız bakterilerinin şekeri kullanarak diş çürüklerine yol açan asit oluşumunu arttırır.
Barsak florasını olumsuz etkiliyor!
Aşırı miktarda şeker tüketimi sağlıklı barsak florasında mantar ve parazitlerin çoğalmasına neden olur ve bu da bir takım sağlık problemlerine yol açarak immün sistemi zayıflatabilir.
SAĞLIK OTORİTELERİ NE ÖNERİYOR?
Amerikan Kalp Birliği’nin önerilerinde 2 yaşına kadar çocukların ilave şeker içeren hiçbir yiyecek ve içecek ile tanışmaması gerektiğini bildiriliyor. 2-18 yaş çocukların günlük ilave şeker tüketimlerinin 6 çay kaşığından daha az olması ve haftada 240 ml’nin üzerinde şeker ilave edilmiş içecek tüketmemelerini öneriliyor.
Dünya Sağlık Örgütü ise çocuklarda şeker tüketiminin günlük toplam almaları gereken enerjinin %10’unu geçmemesi gerektiğini, hatta ideal olanın bu miktarı daha da aşağı %5’e çekmek olduğunu vurguluyor. Örneğin; günlük enerji gereksinimi 2000 kkal olan bir bireyin 100 kkal’den daha az şeker tüketmesi gerekir, bu da 25 g şekere denk gelmektedir .
6 ADIMDA ŞEKER BAĞIMLILIĞININ ÖNÜNE GEÇİN
1. Çocuklar iki yaşına kadar ilave şeker ile tanışmamalı!
Tıbben gerek görülmedikçe bebekler ilk 6 ay sadece anne sütü almalıdırlar, 6. aydan itibaren tamamlayıcı beslenmeye geçilebilir. Tamamlayıcı beslenme, belli bir döneme ait geçici beslenme kuralları olarak düşünülmemelidir, 0-3 yaş ömür boyu sürecek beslenme alışkanlıklarının kazanıldığı bir dönemdir. Bu dönemde bebeğin besin tüketimini arttırmak adına besinler şeker ile tatlandırılmamalıdır. Ayrıca ek gıdalara meyve yerine öncelikli olarak yoğurt veya sebzeler ile başlamak daha doğru olacaktır çünkü meyvenin şekerli lezzetini seven bebeklerin daha sonra yoğurdu ve sebzeyi kabul etmesi zor olabiliyor.
2. Mutfak kültürünüz değişmeli!
Şekeri gıda sanayisinden kaldırmak zor fakat kendi mutfağınızı şekerden uzak tutabilirsiniz. Çocuklar özellikle 1 yaşından itibaren yeme alışkanlıkları konusunda anne ve babalarını rol model alırlar bu nedenle sizin mutfak kültürünüz, yeterli ve dengeli beslenmeniz önem taşımaktadır. Gerektiği taktirde bu konuda bir beslenme uzmanından yardım talep etmelisiniz.
3. Ödül olarak kullanılmamalı!
Çocukların sağlıklı beslenme davranışı kazanamama ve şekere yönelme nedenlerinden biri şeker ve şekerli besinlerin ödül olarak sunulmasıdır. Çocuklara besinler kesinlikle bir ödül olarak verilmemelidir. Ödül olarak sunulan şekerli besinler zamanla onlar için daha cazip ve yararlı besin algısı oluşturacaktır.
4. Kahvaltı öğünü atlanmamalı!
Proteinden zengin kahvaltılar gün içerisinde şeker alımını azaltmaktadır. Bu nedenle uyandıktan en geç bir saat içerisinde kahvaltıya başlanmalı ve yumurta, peynir, ceviz, tam tahıllı ekmek ile mevsim sebzelerine kahvaltıda yer verilmelidir.
5. Etiket okuma alışkanlığı kazandırılmalı!
Çocuklarınıza ambalajlı yiyecek ve içeceklerin besin etiketlerini okumayı alışkanlık haline getirin. Ürünlerin şeker içeriğine yönelik bilginin kontrol edilmesi, daha sağlıklı besin tercihleri yapılmasına yardımcı olur.100 gramında 15 gram şeker içeren bir işlenmiş gıda aşırı şekerli, 100 gramda 5 gram içeren ise düşük şekerli olarak sınıflandırılmaktadır.
6. Mutfakta kolay ve eğlenceli atıştırmalıkları birlikte hazırlayın!
İlave şeker barındıran gazlı içecekler, kek, pasta, hazır meyve suları, jelibon, meyve çikolatalı drajeler, hazır meyveli yoğurtlar yerine meyveler, sebzeler, süt ve süt ürünlerindeki besleyici şekerleri çocuğunuzun sağlıklı beslenme planında yer vermelisiniz. Hatta evde beraber yapacağınız ilave şeker içermeyen kolay ve eğlenceli atıştırmalıklar çocuğunuzun şeker tüketimini azaltacaktır. İlave şeker yerine pekmez, bal ve meyve pürelerini kullanabilirsiniz. Fakat bal ve pekmezin bilinçsizce yüksek sıcaklıklara maruz kalması sağlık açısından risk faktörü olduğu unutulmamalıdır.
Mutfakta beraber yapabileceğiniz sağlıklı bir muzlu pancake tarifi :
Malzemeler: 1 su bardağı tam buğday unu, 1 yumurta, 200 ml süt, 1 yemek kaşığı kabartma tozu, 1 adet muz
Yapılışı: Bir kasenin içinde yumurta ve süt karıştırılır, içerisine un ve kabartma tozu eklenir, karıştırmaya devam edilir. Ezilmiş muz ilave edilir. Kısık ateşte ısıtılan tavaya çok az zeytinyağı spreylenir. Karışımdan 3 yemek kaşığı alıp ısınmış tavaya dökülür ve 2-3 dk kadar sonra diğer tarafı çevirilerek pişirilir. Pancake üzeri için dilediğiniz meyveyi kullanabilirsiniz.
Işkın Akçam
Diyetisyen
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çağın Sorunu: Çocuklarda Şeker Bağımlılığı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Işkın AKÇAM'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Işkın AKÇAM'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
