2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Adölesanlarda (Ergenlerde) Görülen Beslenme Sorunları
MAKALE #18756 © Yazan Dyt.İnci Beyza YÜREKLİ | Yayın Eylül 2017 | 5,098 Okuyucu
Sağlıklı yaşam için düzenli fiziksel etkinlik ile birlikte yeterli ve dengeli beslenme vazgeçilmezdir. Kötü beslenme; bağışıklık sisteminde zayıflığa, hastalıklara karşı duyarlılık artışına, fiziksel ve zihinsel gelişimin bozulmasına ve üretkenlikte azalmaya neden olur (1). Sağlık ve beslenme ilişkisi üzerinde dünyanın birçok yerinde araştırılmalar yapılmakta ve elde edilen veriler, epidemiyolojik araştırmalardan, hayvan üzerinde yapılan deneylerden, insan üzerinde yapılan klinik çalışmalardan sağlanmaktadır (2). İnsanlar üzerinde yapılan araştırmalar yetersiz beslenen toplumlarda çocuk ölüm hızının yeterli beslenen toplumlardan on kat daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ayrıca yetersiz beslenen toplumlardaki çocukların büyüme hızı yeterli beslenenlerden daha yavaştır. Yetersiz beslenme, yalnız fiziksel büyümeyi değil zekâ gelişimini de olumsuz yönde etkilemektedir (3). İyi beslenme; bebeklerin gelişimi, çocuk ve anne sağlığı, güçlü bağışıklık sistemi oluşturulması, güvenli gebelik ve doğum ile kalp-damar hastalıkları, kanser, diyabet ve kronik solunum yolu hastalıkları gibi dört ana grupta incelenen bulaşıcı olmayan hastalıklar açısından riskin azaltılması ve sağlıklı yaşlanma açısından önemlidir (1). Gençlerin beslenme alışkanlıklarının olumlu yönde değiştirilmesi, kronik hastalık riskinin azaltılmasında temel parametredir. Hatalı beslenme bilgi ve alışkanlıkları bireyi obeziteye yol açan ve yasam kalitesini bozan en önemli nedenlerden biridir (4).

Adölesan döneminin gelişimsel özel¬liklerini konu edinen birçok çalışma ol¬masına rağmen dönemin temel özellikleri ve yaş sınırları gibi konularda çok farklı görüşler vardır (5). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ); 10-19 yaş grubu arası adölesan dönem, 20-24 yaş grubu gençlik dönemi ve 10-24 yaş grubu ise genç insanlar olarak tanımlamaktadır. Dünya nüfusunun %17,5 kadarının 15-24 yaş grubunda olduğu tahmin edilmektedir (6). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2014 sonuçlarına göre 10-19 yaş grubu 12.771.190 olup toplam nüfus içindeki payı %16,4’tür.

Genel olarak 10-19 yaşlarını kapsayan adölesan dönemi, adölesanın kendisi ve ailesi açısından birçok sorunun gelişebildiği fırtınalı bir zaman dilimidir (7). Dinamik olan hormonal değişimler fiziksel büyüme ve pubertal değişimlere neden olmaktadır. Yaşamın ikinci on yıllık döneminde başlayan bu değişimin başlangıcı ve süreci cinsiyete, kişiye ve topluma göre farklılıklar gösterir (6). Bu dönem biyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimsel değişikliklerle karakterizedir. Ergenlikte biyolojik gelişim iskelet sisteminde hızlı büyüme ve cinsel gelişim ile psikolojik gelişim bilişsel gelişim ve kimlik gelişimi özellikleriyle belirlenir ve sosyal olarak da ergenlik genç erişkin rolüne hazırlığın olduğu bir dönemdir (8).

Çocukluktaki son büyüme atağı ergenlik başlangıcı ile oluşur. Bu hızlı büyüme, hormonal etkilere tepki olarak vücut hacmi ve cinsiyet özelliklerinin gelişiminin artmasıyla belirgindir. Değişim hızı erkekler ve kızlar arasında farklılık gösterir. Kızlar, karın bölgesinde daha fazla yağ depolar. Kalça kemiği doğurganlığa hazırlık olarak genişler ve deri altı yağ dokusu artar, kalça boyutu da artar, ince vücut şeklini korumak çoğu genç kız için tedirginlik yaratır. Erkeklerde, fiziksel büyüme daha çok kas kütlesi artışı ve uzun kemik büyümesi şeklinde görülür. İlk başta bir erkeğin büyüme atağı, bir kızdan daha yavaştır ancak kısa bir sürede erkeklerin boyu ve ağırlığı kızları geçer (4).

Kızların menstrüel sikluslarının başlama (menarş) yaşı da önemli bir değerlendirme kriteridir. Menarş yaş ortalamasının 12,5 yıl olduğu çeşitli araştırmalarla ortaya konmuştur. Erişkin boy uzunluğunun %20-25'i adölesan dönemde kazanılmaktadır. Kızlarda boy uzama atağı 12-13 yaşları arasında iken, erkeklerde 14-15 yaşlarında olmaktadır. Kızlardaki en hızlı boy uzaması menarş öncesinde olmaktadır ve menarştan sonra boy uzaması kızlarda yavaşlamaktadır. Erkeklerde boy uzaması 19-20 yaşlarına kadar sürebilirken; kızlarda menarştan sonraki birkaç yıl içinde büyüme durmaktadır. Adölesanlar arasında fiziksel büyüme ve gelişme sürecinde olan farklılıklar gibi, psikososyal gelişimde de farklılıklar yaşanmaktadır (6). Adölesanlara yaklaşımdaki en büyük zorluk gelişim süreçlerinin aynı anda başlamaması ve her bireyde farklı sürelerde başlamasıdır. Onun için aynı sınıftaki adölesanlar arasında gelişim basamakları açısından fark olduğu gibi, aynı bireyin bir yıl içindeki gelişim süreci de farklı olabilir. Ergenlik döneminde kimlik oluşum süreciyle birlikte bilişsel gelişimin hızlanması, dürtüsel gereksinimlerde ve duygu yoğunluğunda artma, preödipal ve ödipal çatışmaların yeniden alevlenmesi, meslek seçimi, karşı cinsle kurulan ilişkiler, anne babadan ayrılma bireyselleşme sürecinin yaşantılanması gibi nedenlerle adölesanlar bu döneme özgü zorluklar ve çatışmalar yaşamaktadır (9). Psikososyal gelişim süreci; erken adölesan dönem (10-13 yaş), orta adölesan dönem (14-17 yaş) ve geç adölesan dönem (17-21 yaş) olmak üzere 3 bölümde incelenmektedir (6).


Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda adölesanların beslenme durumu ile ilgili çok az bilgi vardır. Genel olarak bu alandaki araştırmalar ihmal edilmiştir ve malnütrisyon için savunmasız olan çocuklar üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Ancak ergenlik bir hızlı büyüme dönemidir ve bu dönemde beslenme yetersizlikleri oluşabilir (10).

Günümüzde gençler biyolojik ve psikososyal pek çok sağlık sorunu ile karşı karşıyadır. Ancak bunların arasında, sağlıksız, dengesiz beslenme alışkanlığı ve buna bağlı olarak gelişen hastalıklar ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye'de okul çağı çocuk ve gençlerde beslenme ile ilişkili sorunlar arasında zayıflık, şişmanlık ve ilgili sorunlar, avitaminozlar, anemi, basit guatr ve diş çürükleri yer almaktadır. Bunların yanı sıra, yetersiz ve dengesiz beslenmenin öğrencilerin dikkat sürelerini kısalttığı, algılamalarını azalttığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları ile okula devamsızlık ve okul başarısında düşmeye neden olduğu bildirilmektedir (11).

Yetersiz ve dengesiz beslenme sonucu büyüme ve gelişme olumsuz etkilenebilir. Gençlerin beslenmesi sırasında sık karşılaşılan sorunlardan birisi demir, kalsiyum ve bazı minerallerin yetersiz alımıdır. Adölesan dönemde şekerli ve yağlı gıdaların fazla tüketilmesi de şişmanlığın ortaya çıkmasına neden olur. Kimyasal işlemlerden geçen gıdaların fazla miktarda tüketilmesi de bir çok sorunu ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca bu dönemde anoreksiya nervoza ve blumia nervoza sık görülen yeme sorunlarındandır (6). Literatürde, adölesanların sigara ve alkol kullanma durumlarının arttığı, intiharların genç ölümleri arasında ikinci sırada yer aldığı ve giderek arttığı, beslenme ve obesite sorunlarının en önemli sorunlar arasında bulunduğu, cinsel sorunların yoğun yaşandığı; bunlara ek olarak duygusal, sosyal sorunlar, aile içi çatışma ve davranış bozuklukları gibi ciddi sorunları bulunduğu ifade edilmektedir. Oysa sağlık açısından en önemli ulusal başarı göstergelerinden biri, o ülkenin gençlerinin iyilik hali ve sağlık düzeyi göstergeleridir (7).

Adölesanların beslenme alışkanlıkları ve diyet örüntüleri incelendiğinde genellikle;
• Öğün atladıkları ve atlanan öğünlerin çoğunlukla sabah kahvaltısı ve öğle yeme¬ği olduğu,
• Atıştırmalık besinleri fazlaca tükettikleri ve hızlı hazır (fastfood) bes¬lenmeyi tercih ettikleri,
• Sebze-meyve tüketimlerinin yetersiz olduğu,
•Bu alışkanlıkları nedeniyle besin çeşitliliğinin sınırlı ve dengesiz, diyet bileşimlerinin; posa, vitamin ve minerallerden yetersiz, enerji, tuz, yağ ve basit karbonhidratlardan zengin olduğu belirlenmiştir.

Bu nedenlerle, çoğu adölesanın yanlış alışkanlıklarını düzeltebilmek, herhangi bir enerji kısıtlamasını gerektirmeden tedavide başarı sağlaya¬bilmektedir (6).


KAYNAKÇA

(1)Sormaz, Ü. Okulda Kontrollü Kahvaltı Uygulaması İle Sağlıklı Beslenme Becerilerinin Geliştirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul: 2013.
(2)Baysal A. Diyet El Kitabı. 6. Baskı, Ankara: Hatiboğlu Yayınevi, 2011.
(3)Baysal A. Beslenme. 14. Baskı, Ankara: Hatiboğlu Yayınevi, 2012.
(4)Berk LE. Nutrition in Infancy, Childhood, and Adolescent. 7. Edition, USA: Pearson Higher Ed, 2010.
(5)Baltacı G, Ersoy G, Karaağaoğlu N, Derman O, Kanbur N. Ergenlerde Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Yaşam. 1. Baskı, Ankara: Klasman Matbaacılık, 2008.
(6)Özcebe H. Birinci Basamakta Adölesan Sorunlarına Yaklaşım. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2005; 11: 374-377.
(7)Geçkil E, Yıldız S. Adölesanlara Yönelik Beslenme ve Stresle Baş Etme Eğitiminin Sağlığı Geliştirmeye Etkisi. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2006; 10: 19-28.
(8)Derman O. Ergenlerde Psikososyal Gelişim. Sağlıkta ve Hastalıkta Beslenme Sempozyum Dizisi 2008; 63: 19-21.
(9)Özmen D, Çetinkaya AÇ, Ergin D, Şen N, Erbay PD. Lise Öğrencilerinin Yeme Alışkanlıkları ve Beden Ağırlığını Denetleme Davranışları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6: 98-105.
(10)Walker SP, Grantham-Mcgregor S, Himes JH, Williams S. Adolescent Kingston Girls’ School Achievement: Nutrition. Health And Social Factors Proceedings of the Nutrition Society 1996; 55: 333-343.
(11)Demirezen E, Coşansu G. Adölesan Çağı Öğrencilerde Beslenme Alışkanlıklarının Değerlendirmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2005; 8: 174-178.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Adölesanlarda (Ergenlerde) Görülen Beslenme Sorunları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.İnci Beyza YÜREKLİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.İnci Beyza YÜREKLİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
İnci Beyza YÜREKLİ Fotoğraf
Dyt.İnci Beyza YÜREKLİ
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Diyetisyen
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi12 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Dyt.İnci Beyza YÜREKLİ'nin Makaleleri
► Ergenlerde Beslenme Dyt.Nilay KEÇECİ
► Ergenlerde Beslenme Dyt.Müge BAŞER BOZOK
► Çocuk ve Ergenlerde Sağlıklı Beslenme Dyt.E. Damla ÇIRACIOĞLU
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Adölesanlarda (Ergenlerde) Görülen Beslenme Sorunları' başlığıyla benzeşen toplam 96 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


20:31
Top