2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Şizofreni ve Bilişsel Davranışçı Tedavisi
MAKALE #18678 © Yazan Psk.Engin LAP | Yayın Ağustos 2017 | 5,655 Okuyucu
ŞİZOFRENİ VE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TEDAVİSİ

Bilişsel Modelin, Tedavi ve Amprik Çalışmalarda İncelenmesi
Giriş
Bilişsel ve davranışçı terapiler başlangıçta depresyonun tedavisiyle sınırlı bir kuram olarak ortaya çıkan bilişsel terapi 1980’li yıllarda öncelikle panik bozukluk, sosyal fobi, obsesif kompulsif bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu gibi anksiyete bozukluklarına yönelmiş, bunu kişilik bozuklukları, yeme bozuklukları, somatoform bozukluklar ve nihayet 1980’lerin sonuna doğru psikotik bozukluklarla ilgili psikopatoloji ve tedaviye yönelik kuramsal çalışmalar izlemiştir (Türkçapar M., 2011). Bu yıllarda bilişsel terapinin değişik patolojilerde Bilişsel davranışçı terapilerin şizofreni gibi ağır hastalıklarda kullanılamayacağına dair yanlış düşünceler olabilir. Hastalığın yalnızca biyolojik kökenli olarak düşünülmesi ve farmakoterapinin yeterli olduğunun düşünülmesi yer almaktadır. Şizofrenide bilişsel terapiler tedavinin belli aşamalarında önemli faydalar sağlamaktadır, bunlar: ilaçlara dirençli pozitif semptomların tedavisi, depresyon ve anksiyete gibi emosyonel bozukların tedavisi, stresle başa çıkmanın öğrenilmesiyle nüks riskinin azaltılması, sosyal yeti yıkımının azaltılması, iyi bir terapötik ilişkinin kurulması ve hastanın tedaviye katılmasıdır (Sungur, Yalnız; 1999)
Düşünceler ve inançlar, duygu, davranış ve fizyolojik tepkileri etkilediği gibi onlardan da etkilenirler. Yine aynı doğrultuda, duygular, düşünce, davranış ve fizyolojik tepkilerden, davranışlar ve fizyolojik tepkiler de düşünce ve duygulardan etkilenirler. Terapötik teknikler, düşünce hatalarını düzeltmek, fonksiyonel ve sağlıklı olmayan inanç ve şemaları gerçeklik testlerine tabi tutarak değiştirmek ve dolayısıyla bireyleri sağlıksız duygu ve davranışlardan arındırmaya çalışmak üzerine planlanmıştır. Sağlıklı ve işlevsel boyuta geçirilen inanç ve düşünceler, davranışçı terapi yöntemleriyle desteklenerek kalıcılıkları güçlendirilir. Davranışlardaki istenilen değişiklikler, işlevsel düşünceleri daha da kuvvetlendirerek kalıcılık olasılıklarını arttırırlar. Genel hedef, kişilerin zaman içinde kendi kendilerinin terapisti olmalarını ve var olan ya da sonradan ortaya çıkabilecek olan yanlış inançlarını kendi başlarına zayıflatarak, sağlıklı olmayan duygu ve davranışlarını önlemeye çalışmalarını sağlamaktır.
Şizofreni Vakalarında Bilişssel Davranışçı Yaklaşım ve Tedavi ve Terapi Süreci
Rezidüel tip şizofreni tanısı hastanın en az bir şizofrenik nöbet geçirdiği, hastalığın ileri dönemlerinde şizofrenik yıkım sonrası ortaya çıktığı düşünülen, yani şizofrenik bozukluğun sürdüğü, fakat belirgin pozitif belirtilerin olmadığı durumlarda konur. Temel özelliği negatif belirtilerin olmasıdır (Kaygusuz ve ark 2015). Şizofreni hastalarının tedavisinde kullanılmak üzere çeşitli psikoterapi yaklaşımları mevcuttur. Bu yaklaşımlar arasından etkinliği konusunda hakkında en fazla kanıt bulunan yaklaşım, bilişsel davranışçı terapi olup, ilaç tedavisinden sonra geride şikâyetleri kalan hastalarda yararlı olduğu düşünülmektedir (Dickerson ve Lehman 2006). Şizofreni hastalarının okul, iş ya da sosyal alanda sıklıkla tekrarlayan başarısızlıklarının muhtemel nedeni, konsantrasyon güçlüğü, dikkatin azalması, plan yapamama ve problem çözememe şeklinde ortaya çıkan nörokognitif bozulmadır. Bu durum pozitif semptomlardan çok negatif semptomlarla ilişkili olup, şizofrenideki işlevsel düzelmenin göstergesi negatif semptomlardaki iyileşmedir (Perivoliotis ve Cather 2009). Şizofreni hastalarında eş tanı anksiyete bozukluklarının prevalansına ve anksiyete bozukluğu olanlarla olmayanların yaşam kalitesine bakılan bir çalışmada sosyal fobi % 17 ile şizofreniye eşlik eden anksiyete bozukluklarının başında yer almıştır (Braga ve ark. 2005). Bu yazıda rezidüel şizofreni ve sosyal fobi tanılarıyla takip edilen bir hastanın formülasyonu ve ilaç tedavisine dirençli olan belirtileri için yürütülen bilişsel davranışçı psikoterapi süreci anlatılmaktadır. Bu tedavi yönteminin tercih edilmesi bir taraftan hastanın uzun süredir devam eden ilaç tedavisine dirençli kalıntı belirtilerinin varlığıyla; diğer taraftansa hastanın kaçınmaları ve azalan işlevselliğine eşlik eden güçlü iç görüsü ve psikoterapi motivasyonu ile ilgilidir (Kaygusuz ve ark, 2015). Bu sebepten ötürü Kaygusuz ve arkadaşlarının yapmış olduğu çalışmanın incelenmesi sonucunda araştırmada ele alınan olguyu burada paylaşıyorum, rezüdüel şizofreni tanısı almış hastanın Sosyal fobinin ele alınarak formulasyonu yapılmıştır. Sosyal Durum—Düşünceler---Sosyal tehlike--- Anksiyete tepkisi--- Dikkatin kendine odaklanması--- kaygısı düşünceler--- Durumsal kaçınma ve güvenlik sağlayıcı davranışlar olarak formule edilmiştir (Kaygusuz ve ark, 2015). Bu yazıda rezidüel şizofreni ve sosyal fobi tanısıyla izlenen bir hastaya uygulanan bilişsel davranışçı terapi anlatılmıştır. Rezidüel şizofreninin özelliği negatif belirtilerin olması ve hastaların sıklıkla duygusal küntlük, toplumsal çekilme, düşünme ve konuşmada yoksullaşma, girişim yetersizliği, çağrışım gevşekliği gibi belirtiler göstermesidir. Bu belirtilerle birlikte boşluk duygusundan ve sıkıntıdan yakınırlar, bir işe başlayıp bitirmede güçlük çekerler, kendilerinden beklenen işlevleri yerine getiremez ve ilaç tedavisine iyi yanıt vermezler. Son araştırmalar, şizofreni hastalarının tedavisinde kullanılan psikoterapi yöntemlerinden etkinlik bakımından hakkında en fazla kanıt bulunan yaklaşım olan bilişsel-davranışçı terapinin prodromal durumlar, negatif belirtiler, içgörü kaybı ve nüksün önlenmesi üzerindeki etkisine odaklanmaktadır. Bununla birlikte kronik şizofreninin negatif ve rezidüel belirtilerinin denetiminde olduğu gibi, akut şizofrenide pozitif belirtilerin denetimi için de bilişsel davranışçı terapinin (ilaç tedavisine ek olarak kullanılan) etkili olduğunu gösteren kanıtlar artmaktadır. Ayrıca bilişsel davranışçı terapinin, nüksleri azaltmaya yönelik aile terapisi ve kapsamlı toplum tedavi protokolleri ile kombine edilebileceğini gösteren kanıtlar da mevcuttur. Bilişsel davranışçı terapi, şizofreni hastalarında tedavi uyumu ve belirti denetimini düzeltme yoluyla prognozu iyileştirerek nükslerin azalmasına neden olur. Bununla birlikte yüksek riskli prodromal durumlarda psikoza geçişi önleyebilir (Rathod ve Turkington 2005).
Bir başka araştırma; Mortan ve Sütcü tarafından 2011 yılında işitsel varsanılarda Bilişsel Davranışçı terapi konulu araştırma olmuştur. İşitsel varsanılar, şizofrenide ve diğer psikotik bozukluklarda sık görülen belirtilerdendir. İşitsel varsanıların sıklığı ve bu belirtileri deneyimleyen kişiler üzerinde yarattığı sıkıntı, kişiyi bu seslerin kontrol edilemez ve baş edilemez olduğuna inandırmaktadır. Bu durum umutsuzluğa ve çaresizliğe kapılmalarına, kendilerine ya da başkalarına zarar vermelerine yol açabilmektedir. Ayrıca seslere harcadıkları zaman ve bu belirtilerle meşguliyetleri nedeniyle bu kişilerin sosyal ve mesleki işlevselliklerinde belirgin azalma olmaktadır (Mortan ve Sütcü, 2011). Şizofrenide varsanılara yönelik kullanılan bilişsel-davranışçı müdahale teknikleri; dikkat dağıtma (distraction), gevşeme (relaxation), odaklanma (focusing), kendini izleme (self-monitoring), düşünceyi durdurma (thought stopping), kendine yönerge verme eğitimi (self-instructional training) gibi baş etme teknikleri, problem çözme (problem solving) ve bilişsel yeniden yapılandırma (cognitive reconstruction) olarak özetlenebilir (Mortan ve Sütcü, 2011).

İşitsel Varsanıların Tedavisi için Uygulanan bir Bilişsel Davranışçı Grup Terapisi Örneğinin Seanslarının İçeriği
Seanslar İçerik
1. seans Tanışma
Üyelere tedavideki hedeflerin ve tedavi sürecinin anlatılması
Grup kurallarının tartışılması ve tedavi sözleşmesinin yapılması
Güven ilişkisinin vurgulanması
2. seans Şizofreni hakkında bilgi vermek
Şizofreninin nedenleri hakkında bilgi vermek
Şizofreniyi normalleştirerek etiketlemeden uzak bir bakış açısı kazandırmak
Varsanıların tanımı ve nedenleri konusunda bilgi vermek
3-4. seans Üyelerin kullandıkları baş etme yollarının tartışılması
Alternatif baş etme yollarının öğretilmesi ve uygulanması
5-6.seans Seslerin ortaya çıktığı durumların belirlenmesi
Seslerin geldiği durum sırasındaki düşüncenin ifade edilmesi
7-8. seans Seslerin analizi ve seslerin nereden geldiğine ilişkin farkındalık kazandırılması
Alternatif düşüncelerin ve baş etme kartlarının oluşturulması
9-10. seans Kendi baş etme setlerini oluşturmalarını sağlamak
Benlik saygısını güçlendirmek
Çalışmayla ilgili geri bildirim alıp vermek

Tablo 1 İşitsel Varsanıların Tedavisi için Uygulanan bir Bilişsel Davranışçı Grup Terapisi Örneğinin Seanslarının İçeriğini (Mortan ve Sütcü, 2011).

İlaç tedavisine ek olarak bilişssel-davranışçı terapi ile birlikte uygulandığında *Değerlendirme * Psikoterapinin ilk seansları – Şizofreni ile ilgili psiko eğitim *Hastalığın belirtilerinin modele uyarlanarak modelin bireyselleştirilmesi * Psikotik semptomların normalizasyonu* Bilişsel yeniden yapılandırma * Davranış teknikleri olarak uygulanır.
Bilişsel-davranışçı terapiler terapiste hem yapılandırılmış hem de esnek bir yol haritası sağlamaktadır. Şizofreni ve diğer psikotik bozukluklarda sık gözlenen işitsel varsanıların tedavisinde ilaç tedavisine eklenen bilişsel-davranışçı terapilerin bu belirtileri normalleştirme, belirtileri izleme, onlarla baş etme ve bilişsel yeniden yapılandırmada belirgin yarar sağlayacağına inanılmaktadır. Daha önce bu alanda yapılmış olan sınırlı sayıdaki çalışma, bu belirtilerin tedavisinde umut verici olduğunu düşünmektedir (Mortan ve Sütcü, 2011).

Referanslar
Aslan, S., Türkçapar, H., Güney, E., Eren, N., Akkoca, Y., Uğurlu, M., & Karakaş, G. (2005). Beck Bilişsel İçgörü Ölçeği Türkçe Formunun şizofrenik hastalar için güvenilirlik ve geçerlik çalışması. Klinik Psikiyatri, 8, 186-196.
Braga RJ, Mendlowiez MV, Marrocos RP ve ark (2005) Anxiety disorders in outpatients with schizophrenia: prevalance and impact on the subjective quality of life. J Psychiat Res, 39: 409-14.
Dickerson FB, Lehman FA (2006) Evidence-based psychotherapy for schizophrenia. J Nerv Ment Dis,194: 3-9.
ELLIS, L. V. M. TEMEL BİLİŞSEL-DAVRANIŞÇI TERAPİ MODELLERİ.
KAYGUSUZ, E. Ş., ARSLAN, F. C., & GÜNEŞ, G. Rezidüel Şizofrenisi Olan Hastalarda Sosyal Fobinin Bilişsel Davranışçı Terapisi.
Mortan O. İşitsel varsanılarla baş etmeye yönelik bilişsel-davranışçı bir grup tedavisi programının etkililiği: Bir pilot çalışma (Yüksek lisans tezi). İzmir, Ege Üniversitesi, 2009.
Mortan, O., & Sütcü, S. T. (2011). İşitsel Varsanılarda Bilişsel-Davranışçı Terapi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(4).
Perivoliotis D, Cather C (2009) Cognitive behavioural therapy of negative symptoms. J Clinical Psychol, 65: 815-30.
Rathod S, Turkington D (2005) Cognitive-behaviour therapy for schizophrenia: a review. Curr Opin Psychiatr, 18: 159-63
Sungur, M. Z. ve Yalnız, Ö. (1999). Şizofreni Tedavisinde Bilişsel-Davranışçı Yaklaşımlar. Klinik Psikiyatri. 2:160-166
Türkçapar, M. H. (2007). Bilişsel terapi: temel ilkeler ve uygulamalar. HYB Basım Yayın.
Türkçapar, M. H., & Sargın, A. E. (2012). Bilişsel davranışçı psikoterapiler: tarihçe ve gelişim. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1, 7-14.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Şizofreni ve Bilişsel Davranışçı Tedavisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Engin LAP'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Engin LAP'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Engin LAP Fotoğraf
Psk.Engin LAP
Gaziantep
Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi7 kez tavsiye edildi
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.Engin LAP'ın Makaleleri
► Bilişsel Davranışçı Terapi Psk.Arzu BEYRİBEY
► Bilişsel Davranışçı Terapi (Bdt) Psk.Benan ŞAHİNBAŞ
► Bilişsel Davranışçı Terapi Psk.Dnş.İnci AYDIN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Şizofreni ve Bilişsel Davranışçı Tedavisi' başlığıyla benzeşen toplam 17 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
--
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


04:01
Top