Sorunlu Hale Gelmiş ve Çözülmemiş Yasla Baş Etme Yolları
Kutuplaşmaları sükûnetle kabullenemediğimizin en açık bir şekilde ortaya çıktığı alan ölümü algılama şeklimizdir. Çoğumuz hayatı ölüme, neşeyi hüzne, kazanmayı kaybetmeye yeğ tutarız. Acının sorunlu hale gelmesi ve çözülmemesi hayatı ve hayatın farklı yönlerini olduğu gibi kabul edemeyişimizden kaynaklanır. Bunun nedeni, hayatın artık bildiğimiz şekliyle var olmaması ve acı yoluyla yeni bir aşamanın ortaya çıkmak istemesidir. Bu sefer konumuz sorunlu hale gelmiş ve çözülmemiş yasla baş etme yolları.
Peki Ölüm Nedir?
Bedenin biyolojik işlevleri durduğunda ölüm meydana gelir. Ölümden sonra ne olduğunu kesin olarak bilen yok. Bazı inanışlar, başı ve sonu olmayan bir parçamız olduğunu söyler. Şu anonim deyiş bu inanışı yansıtıyor:
“Mezarımın başında durup ağlama,
Ben o mezarda değilim.
Ben ölmedim.”
Bir Kaybın Ardından Yaşanan Normal Acı Tepkileri
Özellikle yasın ilk evrelerinde her çeşit tepki yaşamanız normaldir, bunlar arasında vücudunuz size ait değilmiş gibi hissetmek, iştahınızın kesilmesi, kendinizi bir kâbusun içindeymiş gibi algılamak ya da bir yaratıcının varlığı hakkındaki inançlarınızı sorgulamak da yer alabilir.
Psikiyatrist Elisabeth Kübler-Ross insanların yaşadıkları kayıplara ve üzüntülere nasıl tepki gösterdiklerini incelemiş. Değer verilen bir insanın ölümü ya da sağlık sorunları, işten çıkarılma, boşanma, kısırlık gibi farklı sorunları dikkate alarak yaptığı araştırmadan çıkardığı sonuçları şu şekilde çok güzel ifade ediyor: “Tipik bir kayıp ya da üzüntü olmadığı gibi üzüntü karşısında tipik bir tepki de yoktur. Üzüntümüzü yaşama şeklimiz de hayatımız gibi kişiye özgüdür.”
Sevdiğimiz birinin kaybı karşısında sık sık rastlanan tepkilerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
Sevdiğimiz birinin kaybı karşısında çoğu kez bir uyuşukluk hissi ve olanlara inanamama durumu yaşayabilir, kaybettiğimiz kişi çıkıp gelecekmiş gibi hissedebiliriz. Kaybın gerçekliği kabul edilemeyecek kadar ağır gelebilir. Bu durumda olanları reddetme yoluna gideriz.
Uğradığınız haksızlık nedeniyle birini suçlama gereksinimi duyabilirsiniz, hatta suçladığınız kişi kendiniz bile olabilirsiniz. Öfke, çaresizliğin ifadesidir. Nedeni de kaybın gerçekliğini hissetmenin verdiği sıkışma hissidir. Sizi bırakıp gittiği için ölen kişiye bile kızabilirsiniz.
Acı veren sebebi ortadan kaldırmak için pazarlık etmeye yönelebilirsiniz, mesela “Eğer sevdiğim kişi yaşayacak olursa şu hayır işini yapacağım” diye düşünebilirsiniz.
Kişi kendisinin de ölme olasılığıyla yüzleştiğinde hüzün doğar. Acının en evrensel belirtilerinden biri muhtemelen şiddetli hüzündür. Kendiniz bomboş hissedebilir, umutsuzluk ya da özlem duyabilir ya da çok yalnızlık çekebilirsiniz. Çok ağlayabilir ya da kendinizi duygusal bir dengesizlik içinde hissedebilirsiniz.
Hatta kendinizi fiziksel olarak hasta hissedebilirsiniz, tepkileriniz arasında ağrılar, sızılar, halsizlik, bulantı, kilo kaybı ya da kilo alma gibi semptomlar yer alabilir.
O kişi olmadan yaşamayı düşünmek yalnızlıktan kaynaklanan endişe ve güvensizlik duygularını tetikleyebilir, ayrıca bize kendimizin de ölümlü olduğumuzu hatırlatabilir ve yeni sorumluluklar getirebilir.
Sevilen birinin ölümü çoğu kez suçluluk duygusuna yol açar. Yaptığınız, söylediğiniz ya da yapmadığınız ve söylemediğiniz şeyler için suçluluk duyabilirsiniz. Örneğin uzun ve zor bir hastalık sürecinin ardından ölen birinin arkasında bir rahatlama duymak gibi durumlar suçluluk hissini tetikleyebilir. Kaybettiğimiz kişinin ölümünü engellemek için bir şey yapabilir miydik diye sorgulamak da çoğu kişinin yaşadığı bir histir.
Kayıp Acısının Karmaşık Hale Geldiğini ve Çözülmediğini Gösteren Belirtiler
Sözünü ettiğim psikolojik savunma mekanizmaları normaldir ama gereğinden uzun sürdükleri zaman bir uzmandan yardım almak önemlidir.
Birini kaybetmenin üzüntüsü çok ağır ve sabit bir hale geldiğinde hayatı etkilemeye başlar. Birinin ölümünün üzerinden çok uzun süre geçtiği halde o kişiyi hâlâ hayatınızdan çıkaramadığınızı, yaşadığınız ana odaklanmayı başaramadığınızı hissediyorsanız, büyük olasılıkla acınız karmaşık hale gelmiş ve çözülmemiş demektir. Bu durum, derin bir yas haline sıkışıp kalmak, hayatın anlamını yitirmek gibidir.
Daha önceki paylaşımımda acınız sayesinde büyümenin bazı yollarından bahsetmiştim.
Sevdiğimiz birinin ölümünü kabul edememek, ölüm üzerinde düşünmekten kaçındığımızın bir belirtisidir. Belki görev ya da sorumluluk gibi sebeplerle varoluşumuzu yadsıyan tercihler yapmış olabiliriz. Bunun değişmesi gerekir.
Tabii ki sevdiğimiz kişilerin kaybı dışında da pek çok şey yüzünden acı duyarız. Kimileri yakından tanıdıkları toplulukların çöküşüne, kimileri ise ailelerinin dağılmasına üzülür. Bunlar yalnızca iki örnek.
Acı karmaşık hale geldiğinde hem birey hem de aile açısından yansımaları olur. Böyle durumlarda, bireysel terapi de, çift ya da aile terapisi de faydalı olacaktır. Bazen yaşadığımız acıyı paylaşarak birbirimize destek olmak amacıyla bir yas çemberi oluştururum. Yasla ilgili atölye çalışmalarımdan birine katılmayı düşünürseniz haber verin.
Peki Ölüm Nedir?
Bedenin biyolojik işlevleri durduğunda ölüm meydana gelir. Ölümden sonra ne olduğunu kesin olarak bilen yok. Bazı inanışlar, başı ve sonu olmayan bir parçamız olduğunu söyler. Şu anonim deyiş bu inanışı yansıtıyor:
“Mezarımın başında durup ağlama,
Ben o mezarda değilim.
Ben ölmedim.”
Bir Kaybın Ardından Yaşanan Normal Acı Tepkileri
Özellikle yasın ilk evrelerinde her çeşit tepki yaşamanız normaldir, bunlar arasında vücudunuz size ait değilmiş gibi hissetmek, iştahınızın kesilmesi, kendinizi bir kâbusun içindeymiş gibi algılamak ya da bir yaratıcının varlığı hakkındaki inançlarınızı sorgulamak da yer alabilir.
Psikiyatrist Elisabeth Kübler-Ross insanların yaşadıkları kayıplara ve üzüntülere nasıl tepki gösterdiklerini incelemiş. Değer verilen bir insanın ölümü ya da sağlık sorunları, işten çıkarılma, boşanma, kısırlık gibi farklı sorunları dikkate alarak yaptığı araştırmadan çıkardığı sonuçları şu şekilde çok güzel ifade ediyor: “Tipik bir kayıp ya da üzüntü olmadığı gibi üzüntü karşısında tipik bir tepki de yoktur. Üzüntümüzü yaşama şeklimiz de hayatımız gibi kişiye özgüdür.”
Sevdiğimiz birinin kaybı karşısında sık sık rastlanan tepkilerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
Sevdiğimiz birinin kaybı karşısında çoğu kez bir uyuşukluk hissi ve olanlara inanamama durumu yaşayabilir, kaybettiğimiz kişi çıkıp gelecekmiş gibi hissedebiliriz. Kaybın gerçekliği kabul edilemeyecek kadar ağır gelebilir. Bu durumda olanları reddetme yoluna gideriz.
Uğradığınız haksızlık nedeniyle birini suçlama gereksinimi duyabilirsiniz, hatta suçladığınız kişi kendiniz bile olabilirsiniz. Öfke, çaresizliğin ifadesidir. Nedeni de kaybın gerçekliğini hissetmenin verdiği sıkışma hissidir. Sizi bırakıp gittiği için ölen kişiye bile kızabilirsiniz.
Acı veren sebebi ortadan kaldırmak için pazarlık etmeye yönelebilirsiniz, mesela “Eğer sevdiğim kişi yaşayacak olursa şu hayır işini yapacağım” diye düşünebilirsiniz.
Kişi kendisinin de ölme olasılığıyla yüzleştiğinde hüzün doğar. Acının en evrensel belirtilerinden biri muhtemelen şiddetli hüzündür. Kendiniz bomboş hissedebilir, umutsuzluk ya da özlem duyabilir ya da çok yalnızlık çekebilirsiniz. Çok ağlayabilir ya da kendinizi duygusal bir dengesizlik içinde hissedebilirsiniz.
Hatta kendinizi fiziksel olarak hasta hissedebilirsiniz, tepkileriniz arasında ağrılar, sızılar, halsizlik, bulantı, kilo kaybı ya da kilo alma gibi semptomlar yer alabilir.
O kişi olmadan yaşamayı düşünmek yalnızlıktan kaynaklanan endişe ve güvensizlik duygularını tetikleyebilir, ayrıca bize kendimizin de ölümlü olduğumuzu hatırlatabilir ve yeni sorumluluklar getirebilir.
Sevilen birinin ölümü çoğu kez suçluluk duygusuna yol açar. Yaptığınız, söylediğiniz ya da yapmadığınız ve söylemediğiniz şeyler için suçluluk duyabilirsiniz. Örneğin uzun ve zor bir hastalık sürecinin ardından ölen birinin arkasında bir rahatlama duymak gibi durumlar suçluluk hissini tetikleyebilir. Kaybettiğimiz kişinin ölümünü engellemek için bir şey yapabilir miydik diye sorgulamak da çoğu kişinin yaşadığı bir histir.
Kayıp Acısının Karmaşık Hale Geldiğini ve Çözülmediğini Gösteren Belirtiler
Sözünü ettiğim psikolojik savunma mekanizmaları normaldir ama gereğinden uzun sürdükleri zaman bir uzmandan yardım almak önemlidir.
Birini kaybetmenin üzüntüsü çok ağır ve sabit bir hale geldiğinde hayatı etkilemeye başlar. Birinin ölümünün üzerinden çok uzun süre geçtiği halde o kişiyi hâlâ hayatınızdan çıkaramadığınızı, yaşadığınız ana odaklanmayı başaramadığınızı hissediyorsanız, büyük olasılıkla acınız karmaşık hale gelmiş ve çözülmemiş demektir. Bu durum, derin bir yas haline sıkışıp kalmak, hayatın anlamını yitirmek gibidir.
Daha önceki paylaşımımda acınız sayesinde büyümenin bazı yollarından bahsetmiştim.
Sevdiğimiz birinin ölümünü kabul edememek, ölüm üzerinde düşünmekten kaçındığımızın bir belirtisidir. Belki görev ya da sorumluluk gibi sebeplerle varoluşumuzu yadsıyan tercihler yapmış olabiliriz. Bunun değişmesi gerekir.
Tabii ki sevdiğimiz kişilerin kaybı dışında da pek çok şey yüzünden acı duyarız. Kimileri yakından tanıdıkları toplulukların çöküşüne, kimileri ise ailelerinin dağılmasına üzülür. Bunlar yalnızca iki örnek.
Acı karmaşık hale geldiğinde hem birey hem de aile açısından yansımaları olur. Böyle durumlarda, bireysel terapi de, çift ya da aile terapisi de faydalı olacaktır. Bazen yaşadığımız acıyı paylaşarak birbirimize destek olmak amacıyla bir yas çemberi oluştururum. Yasla ilgili atölye çalışmalarımdan birine katılmayı düşünürseniz haber verin.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Sorunlu Hale Gelmiş ve Çözülmemiş Yasla Baş Etme Yolları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.İrem BRAY'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.İrem BRAY'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
