Anne Baba Tutumları
Sosyalleşme çocukların, kendi kültürlerinde kabul edilen değerleri, inançları ve davranış standartlarını edinme sürecidir. Anne ve babalar, çocukların sosyalleşme sürecinde tek kaynak olmamasına rağmen bu süreçte en temel faktör olarak görülmeye devam etmektedir. Çünkü çocuğun sosyal becerilerini, kişilik özelliklerini ve sosyal uyumlarını ve değerlerini edindiği hayatının bu dönemdeki ilk etkileşim aile de başlar. Son yıllarda ebeveyn-çocuk arasındaki ilişki, ebeveynden çocuğa doğru olan tek taraflı bir etkilenmeden çok, çocuğun ve ebeveynin karşılıklı olarak birbirlerini etkilediği bir süreç çerçevesinde değerlendirilmektedir. Bu karşılıklı etkileşime rağmen ebeveynler, özellikle erken gelişim dönemlerinde çocukların bakım ve eğitiminden sorumlu olmaları nedeniyle daha fazla etkiye sahiptirler .
1930’lardan bu yana, ebeveyn doğasını tanımlama çabasıyla, araştırmacılar tarafından farklı ebeveyn özellikleri ortaya çıkarılmıştır .Darling ve Steinberg’e göre ‘Çocuğa yöneltilen davranışlar olan anne baba tutumları, ebeveyn-çocuk etkileşiminin doğasını belirleyen ebeveyn davranışlarının, uygulamalarının ve sözsüz ifadelerin toplamıdır’ .
Çocuk yetiştirme de karşılaşılan ebeveyn tutumları şu şekilde gruplandırılabilir.
Baskıcı ve Otoriter Tutum: Çocuk yetiştirme konusunda dünyanın her yerindeki güçlü inanışlardan biri de ebeveynlerin çocuk eğitmek, yönetmek ve denetlemek için otoritelerini kullanmalarının gerekli olduğudur. Çok az ebeveyn bu inanışı sorgular. Çoğu, otoritelerini kullanmakta kendilerini haklı bulur ve üstelik bunun çocukların yararına olduğunu da söyler. Çok köklenmiş bir söz olan ‘Baba en iyisini bilir’ inanışı da, bu tutumu en iyi açıklayan sözlerden biridir.
Ebeveynlerin çocuklara karşı otoritelerini kullanmaları gerekir inanışına takılıp kalmaları, yıllardır çocuk yetiştirilme yöntemlerindeki gelişmeyi önlemiştir. Bu düşüncede ısrar edilmesinin nedeni kısmen ebeveynlerin otoritenin gerçekten ne olduğunu bilmemeleri ve çocukları nasıl etkilediğini anlamamalarıdır.
Baskıcı ve otoriter tutum sergileyen anne babalar koydukları kurallara çocuklarının uymasını ve koşulsuz itaat etmesini beklerler. Çocuğun evde söz hakkı yoktur. Bu tür ailelerde çocuklar kurallara uymadığında ceza uygulanır ve anne babalar çocuklarıyla pek fazla görüş alışverişinde bulunmazlar, daha çok çocuklarından söylenen her şeyi sorgulamadan kabul etmesini beklerler. Anne-baba tarafından gerekçesi belirtilemeden, çocuğun nedenini kavrayamadığı hemen her konuda yasaklar konur. Çocuğa fiziksel cezanın yanında sözlü cezalarda verilir ve eleştiriler çocuğun kişiliğine yöneltilir. Çocuğun anne-baba tarafından çok fazla kontrol edilmesi, çocuğun kendisine olan saygısını azaltacağından mutsuz, içe kapanık bir kişilik geliştirmesine yol açabilir. Özellikle kız çocukları pasif kalarak daha bağımlı olmakta, erkek çocukları ise isyankar, saldırgan, itaatsiz, huysuz, rekabetten uzak ve hassas olabilmektedirler.
Aşırı Hoşgörülü Tutum: Bu disiplin yönetimi, yanlış bir anlayışla, çağdaş eğitim uyguladıklarını sanan anne babaların başvurduğu salt hoşgörü yöntemidir denilebilir. Bu anne babalar çocuklarına çok fazla özgürlük verirler, çocuklarını hiçbir şekilde kontrol etmezler ve bazen de ihmale varan hoşgörü ile davranırlar. Aynı zamanda çocuklarına karşı sıcak ve sevecendirler ve çocuklarının bütün konularda kararlarını kendilerinin vermelerine sınır getirmezler.
Çocuklar için sınır getirmek niçin önemlidir? Çünkü çocuklar, yaşadıkları dünyanın kurallarını anlamak isterler ve buna ihtiyaçları vardır. Onlardan ne beklendiğini, diğer insanlarla birlikteyken durdukları yeri, ne kadar ileri gidebileceklerini ve çok ileri gittikleri zaman neler olacağını bilmek isterler. Büyüdükçe artan beceri ve kapasitelerini ölçebilme ihtiyacındadırlar. Sınırlar, bu öğrenme ve keşfetme sürecinde çok önemli bir role sahiptir ve ilişkileri tanımlamaya yardımcı olurlar. Bu tür çocuk merkezli ailelerde çocuğun benmerkezciliği körüklenir. Sosyal gelişiminde gecikmeler görülür. Böyle bir ortamda yetiştirilen çocuk, yetersiz sosyal gelişim sonucu, arkadaşları arasında kabul görmeyen, dışlanan bir birey olur.
Demokratik Tutum: Demokratik davranma sağlıklı bir anne baba tutumudur. Bu tutum biçiminde ailenin yaklaşımı sevgi ve bağımsızlık temelleri üzerine oturtulmuştur. Anne baba çocuğa söz hakkı tanır, kararlarına saygı duyar ve onunla işbirliğine girer. Aile çocuğun yaşı ne olursa olsun ayrı bir kişilik olduğunun bilincindedir. Bu ailelerin çocuklarının daha bağımsız, dışadönük ve yaratıcı oldukları gözlenir. Çocuğu olduğu gibi kabul eden, onu destekleyip yüreklendiren aile üyeleri, çocuğun benlik saygısının tohumlarını ekmiş olurlar. Bu da çocuğun kendi olarak gelişmesine, kendine özgü anlayış ve görüşlerini ifade etmesine olanak sağlar.
Koruyucu Tutum: Bu tutum özelliklerinde çocuğa gereğinden fazla kontrol, özen ve ilgi gösterilir. Çocuğun gereksinim duymadığı durumlarda bile anne-baba müdahale eder. Çocuğun her türlü ihtiyacı anne baba tarafından karşılanır. Kendi başına araştırma yapması engellenir. Böyle bir engellenme çocuğun bağımsız davranmasını ve kendine güven kazanmasını zorlaştırır. Sürekli korunan çocuk, kendini korumayı öğrenemediği için savunmasız, çabuk uyum gösteren, utangaç bir kimlik yönelmesinin yanı sıra sorumsuz, şımarık kişilik geliştirebilir. Aşırı koruyucu annenin, evliliğinde bulamadığı doyumu, çocuklarıyla olan ilişkilerinde aramakta olduğu söylenebilir.
Tutarsız ve Kararsız Tutum: Anne baba arasındaki görüş ayrılığı şeklinde ortaya çıkabileceği gibi anne veya babanın şahsında yaşanan değişken davranış biçimi olarak da görünebilir. Bu tutum izin verici ile otoriter tutum arasında gidip gelme biçiminde görülür. Evde disiplin yok değildir ancak ne zaman nerede uygulanacağı belirsizdir. Çocuk hangi davranışın nerede, ne zaman istenmediğini önceden kestiremez .
1930’lardan bu yana, ebeveyn doğasını tanımlama çabasıyla, araştırmacılar tarafından farklı ebeveyn özellikleri ortaya çıkarılmıştır .Darling ve Steinberg’e göre ‘Çocuğa yöneltilen davranışlar olan anne baba tutumları, ebeveyn-çocuk etkileşiminin doğasını belirleyen ebeveyn davranışlarının, uygulamalarının ve sözsüz ifadelerin toplamıdır’ .
Çocuk yetiştirme de karşılaşılan ebeveyn tutumları şu şekilde gruplandırılabilir.
Baskıcı ve Otoriter Tutum: Çocuk yetiştirme konusunda dünyanın her yerindeki güçlü inanışlardan biri de ebeveynlerin çocuk eğitmek, yönetmek ve denetlemek için otoritelerini kullanmalarının gerekli olduğudur. Çok az ebeveyn bu inanışı sorgular. Çoğu, otoritelerini kullanmakta kendilerini haklı bulur ve üstelik bunun çocukların yararına olduğunu da söyler. Çok köklenmiş bir söz olan ‘Baba en iyisini bilir’ inanışı da, bu tutumu en iyi açıklayan sözlerden biridir.
Ebeveynlerin çocuklara karşı otoritelerini kullanmaları gerekir inanışına takılıp kalmaları, yıllardır çocuk yetiştirilme yöntemlerindeki gelişmeyi önlemiştir. Bu düşüncede ısrar edilmesinin nedeni kısmen ebeveynlerin otoritenin gerçekten ne olduğunu bilmemeleri ve çocukları nasıl etkilediğini anlamamalarıdır.
Baskıcı ve otoriter tutum sergileyen anne babalar koydukları kurallara çocuklarının uymasını ve koşulsuz itaat etmesini beklerler. Çocuğun evde söz hakkı yoktur. Bu tür ailelerde çocuklar kurallara uymadığında ceza uygulanır ve anne babalar çocuklarıyla pek fazla görüş alışverişinde bulunmazlar, daha çok çocuklarından söylenen her şeyi sorgulamadan kabul etmesini beklerler. Anne-baba tarafından gerekçesi belirtilemeden, çocuğun nedenini kavrayamadığı hemen her konuda yasaklar konur. Çocuğa fiziksel cezanın yanında sözlü cezalarda verilir ve eleştiriler çocuğun kişiliğine yöneltilir. Çocuğun anne-baba tarafından çok fazla kontrol edilmesi, çocuğun kendisine olan saygısını azaltacağından mutsuz, içe kapanık bir kişilik geliştirmesine yol açabilir. Özellikle kız çocukları pasif kalarak daha bağımlı olmakta, erkek çocukları ise isyankar, saldırgan, itaatsiz, huysuz, rekabetten uzak ve hassas olabilmektedirler.
Aşırı Hoşgörülü Tutum: Bu disiplin yönetimi, yanlış bir anlayışla, çağdaş eğitim uyguladıklarını sanan anne babaların başvurduğu salt hoşgörü yöntemidir denilebilir. Bu anne babalar çocuklarına çok fazla özgürlük verirler, çocuklarını hiçbir şekilde kontrol etmezler ve bazen de ihmale varan hoşgörü ile davranırlar. Aynı zamanda çocuklarına karşı sıcak ve sevecendirler ve çocuklarının bütün konularda kararlarını kendilerinin vermelerine sınır getirmezler.
Çocuklar için sınır getirmek niçin önemlidir? Çünkü çocuklar, yaşadıkları dünyanın kurallarını anlamak isterler ve buna ihtiyaçları vardır. Onlardan ne beklendiğini, diğer insanlarla birlikteyken durdukları yeri, ne kadar ileri gidebileceklerini ve çok ileri gittikleri zaman neler olacağını bilmek isterler. Büyüdükçe artan beceri ve kapasitelerini ölçebilme ihtiyacındadırlar. Sınırlar, bu öğrenme ve keşfetme sürecinde çok önemli bir role sahiptir ve ilişkileri tanımlamaya yardımcı olurlar. Bu tür çocuk merkezli ailelerde çocuğun benmerkezciliği körüklenir. Sosyal gelişiminde gecikmeler görülür. Böyle bir ortamda yetiştirilen çocuk, yetersiz sosyal gelişim sonucu, arkadaşları arasında kabul görmeyen, dışlanan bir birey olur.
Demokratik Tutum: Demokratik davranma sağlıklı bir anne baba tutumudur. Bu tutum biçiminde ailenin yaklaşımı sevgi ve bağımsızlık temelleri üzerine oturtulmuştur. Anne baba çocuğa söz hakkı tanır, kararlarına saygı duyar ve onunla işbirliğine girer. Aile çocuğun yaşı ne olursa olsun ayrı bir kişilik olduğunun bilincindedir. Bu ailelerin çocuklarının daha bağımsız, dışadönük ve yaratıcı oldukları gözlenir. Çocuğu olduğu gibi kabul eden, onu destekleyip yüreklendiren aile üyeleri, çocuğun benlik saygısının tohumlarını ekmiş olurlar. Bu da çocuğun kendi olarak gelişmesine, kendine özgü anlayış ve görüşlerini ifade etmesine olanak sağlar.
Koruyucu Tutum: Bu tutum özelliklerinde çocuğa gereğinden fazla kontrol, özen ve ilgi gösterilir. Çocuğun gereksinim duymadığı durumlarda bile anne-baba müdahale eder. Çocuğun her türlü ihtiyacı anne baba tarafından karşılanır. Kendi başına araştırma yapması engellenir. Böyle bir engellenme çocuğun bağımsız davranmasını ve kendine güven kazanmasını zorlaştırır. Sürekli korunan çocuk, kendini korumayı öğrenemediği için savunmasız, çabuk uyum gösteren, utangaç bir kimlik yönelmesinin yanı sıra sorumsuz, şımarık kişilik geliştirebilir. Aşırı koruyucu annenin, evliliğinde bulamadığı doyumu, çocuklarıyla olan ilişkilerinde aramakta olduğu söylenebilir.
Tutarsız ve Kararsız Tutum: Anne baba arasındaki görüş ayrılığı şeklinde ortaya çıkabileceği gibi anne veya babanın şahsında yaşanan değişken davranış biçimi olarak da görünebilir. Bu tutum izin verici ile otoriter tutum arasında gidip gelme biçiminde görülür. Evde disiplin yok değildir ancak ne zaman nerede uygulanacağı belirsizdir. Çocuk hangi davranışın nerede, ne zaman istenmediğini önceden kestiremez .
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Anne Baba Tutumları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Reyhan UZUN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Reyhan UZUN'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
anne baba tutumları, kararsız tutum, tutarsız tutum, ebeveyn tutumları, aşırı hoşgörülü tutum, otoriter tutum, baskıcı tutum, demokratik tutum, koruyucu tutum, ailede disiplin
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
