2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Sorun Çözme Becerileri
MAKALE #10504 © Yazan Uzm.Psk.Kamil ERTEKİN | Yayın Mart 2013 | 14,221 Okuyucu
Sorun çözme becerileri

Günlük yaşamımızda bir an yoktur ki sorunla karşı karşıya kalmayalım. Herkes yaşamının belli dönemlerinde, belli şekillerde küçük veya büyük sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Böyle bir durumda bir çok kişi bir çok farklı tepkilerde bulunmaktadır. Aynı sorunu birçok kişi farklı şekillerde çözme girişiminde bulunmakta, bazıları başarılı olurken bazıları başarısız olmaktadır. Bu noktada kişinin sahip olduğu sorun çözme becerileri önemli bir yere sahiptir. Bir çok çalışmada sorun çözme becerileri iyi olan bireylerin dayanıklılıklarının da iyi olduğu saptanmıştır (Dumont, 1999; Klohnen, 1996; Rouse, 1998; Smokowski ve ark., 1999).bu yönüyle sorun çözme becerileri önemli bir dayanıklılık göstergesidir.


Kişinin karşılaştığı sorunlarda, sorunla baş edebilmek için kullandığı sorun çözme süreçleri temelde üç durumdan oluşmaktadır:

1. Başlangıç durumu(sorunla karşılaşma): Kişi bu durumda bir sorunla karşılaşmıştır ve soruna karşı kendine özgü tepkiler vermektedir. Sorunun zor veya kolay olup olmadığı ile ilgili değerlendirme yapmaktadır.

2. İşlem durumu(sorun çözme için girişimde bulunma): Kişi yaşadığı sorunu ortadan kaldırmak için bir girişimde bulunur. Sorunla mücadele etme tarzı onu çözüme ya da daha çok karmaşaya götürebilir.

3. İstenilen duruma ulaşma(sorunun ortadan kalkması):Kişi karşılaştığı sorunu doğru yöntemler ve stratejiler kullanarak çözmeyi başarmıştır artık ortada bir sorun yoktur (Westen, 1998).

 

Sorun çözmenin bilişsel, meta bilişsel ve güdüsel olmak üzere üç önemli yönü vardır (Mayer, 1998):


1. Bilişsel Yönü: Kişinin karşılaştığı sorunları doğru olarak algılayıp algılamadığını göstermektedir. Kişinin sorunu çözebilmesi için sorunu doğru algılaması gerekmektedir. Doğru algılanmayan bir sorun doğru bir çözümü beraberinde getiremez.


2. Meta bilişsel Yönü: Sorun çözme stratejisini kontrol edebilme ve gözden geçirebilme becerisi olarak tanımlanır. Buna sorun çözmenin yönetilmesi de denebilir. Kişi sorun çözme ile ilgili yaptığı her adımı kontrol etmeli ve o adımda ne türlü hatalar ve doğrular yaptığını analiz etmelidir. Daha önceki sorun çözme bilgilerini yeni soruna taşıyabilmelidir.


3. Güdüsel yönü: Kişinin problem duruma karşı takındığı tavrı belirtir. Üç ana başlıkta incelenir.

aSorun yaşanan duruma ilgi duyma: Kişinin sorun yaşanan durumla mücadele edip etmek istememesi durumudur.

b.Öz-yetkinlik(self-efficacy): Kişinin bir sorunla karşılaştığında bu sorunun çözümüyle ilgili kendini rahatlatabilmesi ve sorunu kendi kendine çözebilmesi durumudur. Kişi kendini yetkin görürse girişimde bulunur.

c.Atfetme tarzı: Kişinin sorunu çözmekte başarılı olup olamayacağı ile ilgili yaptığı atıfları içermektedir. Kişi karşılaştığı sorunun asla çözemeyeceği derecede zor bir durum olduğu ile ilgili atıflar yapabilir, bu tarz bir atıf problemin çözülmesini imkansızlaştırır (Mayer, 1998). Bütün bu atıflar kişininin sorunu çözmek için yeltenmemesine de neden olabilir.

 

Sorun çözme süreçlerinde iki önemli adım vardır. Bunlardan birincisi soruna yönelme tarzı ikincisi ise sorun çözme aşamasıdır (Nezu ve Nezu, 2001).

 

1.Soruna Yönelme:Sorunla karşılaşıldığı zaman bireyin güdüsel süreçleri ve bilişsel-duygusal tepkileri soruna yönelmede çok etkilidir.

Kişinin bu özellikleri sorunun çözümü üzerinde iki şekilde etkili olabilir,

a. Olumlu sorun yönelimi: Böyle bir yönelime sahip olan bir birey, karşılaştığı sorunu çözebileceğine inanmaktadır.

b. Olumsuz sorun yönelimi: Böyle bir yönelime sahip olan bir birey, karşılaştığı sorunu asla çözemeyeceğini yada çok zor olacağı beklentisi içindedir. Birey sorunun çözümünün başarılı olması için gerekli olan yeteneğe sahip olmadığını düşünmektedir (Nezu ve Nezu, 2001).

2. Sorun Çözme Aşamaları:Sorun çözme toplam altı aşamadan oluşmaktadır.

 

I.Sorunların tanımlanması: Sorunla karşılaşıldığında yapılması gereken ilk aşama, içinde bulunulan sorunun tanımlanmasıdır. Sorunun tanımlanmasında yararlı olabilecek bazı sorular vardır. Bu sorulara verilecek cevaplar sorunun tanımlanmasını kolaylaştırır. Bu sorulara bakarsak; Sorun ne?, Ne zaman ortaya çıkıyor?, Nerede ortaya çıkıyor? Kimler ve neler yaşanılan sorunda önemli rol oynuyor? Bu soruların cevabını bulduktan sonra ise yaşanılan sorun küçük parçalara bölünmelidir.


II. Hedeflerin belirlenmesi: Sorun belirlendikten sonraki aşama bu sorundan kurtulmak için hedef belirlenmesidir. Belirlenen hedeflerin kişinin potansiyeline uygun olması önemlidir. Eğer ulaşılmak istenen hedef kişinin yapabileceğinden daha fazla bir hedef ise kişi yapamayacağı bir hedef koyduğu için başarısız olacaktır. Eğer hedef bireyin yapabileceğinden daha düşük bir hedef ise kişi potansiyellerini tam olarak kullanamayacaktır.


III. Çözüm seçenekleri üretme: Bu aşamada hedefe ulaşmak için gerekli olan çözüm seçenekleri üzerine düşünülür, burada kişi olabildiğince yaratıcı olmalıdır. Doğru veya yanlış demeden aklına gelen her şeyi not etmelidir. Aklına gelen hiç bir fikri saçma olarak değerlendirmemelidir.


IV. Uygun çözümün seçilmesi: Kişi belirlediği bir çok çözüm olasılıklarından hangisinin onu hedefe götürmede en iyi seçenek olduğunu kar-zarar analizi yaparak, en karlı çıkacağı sonucu seçmelidir.

V. Uygulama aşaması: Kişi kendisi için en karlı çözüm yolunu seçtikten sonra bu aşamada, bu çözüm yolunu uygulama konusunda çalışır. Kişinin uygulamadan önce uygulama anını zihninde canlandırması, heyacanın azaltabilir ve yapabileceği hataları önceden görmesini sağlayabilir.

VI. Uygulamanın gözden geçirilmesi: Bu aşamada kişi uygulamayı ne kadar gerçekleştirebildiğini gözden geçirmelidir. Uygulamanın yaşadığı sorunun ne kadarını ortadan kaldırdığını kontrol etmelidir. Eğer sorun hala devam ediyorsa sorunu çözmek için geçtiği aşamaların hangisinde hata yapmış olabileceğini gözden geçirmelidir. Hatası eğer sorunları tanımlamada ise ilk aşamaya tekrar geri dönmeli ve sorunun tekrar tanımlamalıdır. Eğer hata hedef belirleme aşamasında ise ikinci aşamaya geri dönüp, tekrar hedefini gözden geçirmelidir. Bunun gibi her aşamayı değerlendirmelidir.


Sorunla karşılaşıldığında sorunlu duruma karşı insanların sergiledikleri üç karşılaşma durumu vardır.

1. Kaçınan stil:Sorunla karşılaşıldığında erteleme, pasiflik, hareketsizlik ve bağımlılık hakimdir. Kişi karşılaştığı sorunu çözme sorumluluğunu başkalarına yükler.

2. Dürtüsel-dikkatsiz stil: Aktif bir stil olmasına rağmen, dürtüsel, dikkatsiz ve aceleci bir yapıya sahiptir. Bu kişiler sadece birkaç çözüm tekniğini bilmektedirler. Sistematik olmayan tarzda alternatifleri ve sonuçları gözden geçirirler. Ve çok az bilgi ile karşılaştıkları sorunu çözmeye çalışırlar.

3. Rasyonel Sorun Çözme Yönelimi: Problem çözmenin basamaklarını doğru bir şekilde değerlendirerek çözüme ulaştıracak stratejiyi belirleme, uygulama ve değerlendirme becerinse sahip olma. Bu özelliklere sahip olan bireyler karşılaştıkları sorunları diğer iki stile göre daha kolay ve sağlıklı biçimde çözerler.


Sorun çözme becerisi ve yaşanan psikolojik sorunlar arasında ilişki olduğu yapılan bir çok çalışma ile saptanmıştır.

Melissa Kholt ve Dorothy (2002) yaptıkları çalışmada klinik düzeyde olmayan yeme bozukluğu yaşayan bayan hastaların sorun çözme yeteneklerinde yanlış metotlar kullandıklarını ve bu durumun yaşanan yeme bozukluğu üzerinde etkili olduğunu saptamışlardır.

Daniel L. Shapiro ve Adrew Watson (2000) okulda uyum güçlüğü çeken çocukların sorun çözme becerilerinde başarısız olabilecekleri varsayımını ortaya atmışlardır ve yaptıkları çalışmada bu çocukların sorun çözme becerilerinde yetersiz olduklarını saptamışlardır.


Yapılan bir çok çalışmada sorun çözme eksikliğinin intihar için önemli bir risk faktörü olduğu saptanmıştır (Pollock ve ark. 1998; Pollock ve ark. 2001;Reinecke ve ark. 2001). Linehan ve arkadaşları, (1987, Aktaran; Salkovkis ve ark., 1990) intihar girişiminde bulunan hastalarla ilgili yapılan deneysel çalışmalarda, bu kişilerin sorun çözme yeteneklerinde spesifik eksiklikler olduğu saptanmıştır.

 

Christianne ve Esposito (2002) çocukluğunda kötüye kullanılan ancak sosyal destek alan ve sorun çözme becerileri yüksek olan bireylerin daha az intihar düşüncesi içinde olduğu saptanmıştır.


Salkavis, Atha ve Storer (1990) yüksek intihar riski yaşayan 20 depresif hastanın 10’nuna sorun çözme eğitimi vermişler, 10’nu ise bekleme listesine almışlardır. Müdahaleden sonra yapılan ölçümlerde kontrol grubuna oranla, sorun çözme eğitimi alan hastaların depresyon, umutsuzluk, intihar düşüncelerinde azalma olduğu saptanmıştır.


Rotheram-Borus (1994, Aktaran; Özusta, 1998 ) intihar girişimi bulunan 100 ergende sorun çözme beceri eğitimini tedavinin bir bileşeni olarak kullanmıştır. Aile ve ergenlere, sorunu tanımlama, uygun alternatifleri oluşturma ve uygulama aşamalarına eğilerek, gelecekte karşılaşabilecekleri sorunlu durumlarda kullanabilecekleri alternatif beceri eğitimi vermişlerdir. Araştırmacılar alternatif çözümlerle ilgili eğitim almış gençlerde gelecekteki intihar girişimi, oranın azalacağını ve beceri eğitimin güvenilir bir araç olarak kullana bileneceğini önermişlerdir.


Spence ve ark. (2003) yılında lise 3 öğrencileri ile yaptıkları çalışmada, depresyon için yüksek risk içinde olan öğrencilere verdikleri sorun çözme eğitimi sonucunda eğitim almayan grupla karşılaştırdıklarında depresyon puanlarında anlamlı düzeyde azalma olduğunu saptamışlardır. Cheng (2001) Çinli bir örneklemle yaptığı çalışmada depresif semptomlarda sorun çözme becerisinin önemli bir yere sahip olduğunu saptamıştır.

 

ÖRNEK OLGU

 

Ali 15 yaşında lise 1 öğrencisidir. Ali arkadaşları ile birlikte olmayı çok sevmektedir. Ancak arkadaşları ile birlikteyken arkadaşlarının onun düşüncelerine önem vermediğini düşünmekte ve bu nedenle düşüncelerini onlara söyleyememektedir. Eğer kendi düşüncelerini arkadaşlarına söylerse arkadaşlarının onun düşüncesini reddedeceğini, onunla görüşmek istemeyeceklerini ve yalnız kalacağını düşünmektedir. Ali arkadaşları ne isterse onu yapmakta ve arkadaşlarının isteklerine hayır diyememektedir. Ali son zamanlarda derslerinde başarısız olmaya başlamıştır. Kendini mutsuz, umutsuz, bitkin hissetmektedir. Yaşamdan hiçbir zevk almamakta ve hiçbir şey yapmak istememektedir.


ALİ SORUNUNU NASIL ÇÖZECEK?


Ali kendini mutsuz, üzüntülü, umutsuz, gergin, yalnız ve değersiz hissetmektedir. Ali’nin böyle bir durumda neler yapması gerektiğini yukarıdaki 7 maddeyi dikkate alarak sıralarsak.


1.SORUNUN FARK EDİLMESİ

1.Öncelikle Ali sorununu görmelidir. Ali sorununu görür. Ali'nin sorunu arkadaşlarının yanında vakit geçirdiği zamanlarda arkadaşlarının onu önemsememesidir.


2.SORUNUN TANIMLANMASI


2.Daha sonra Ali yaşadığı sıkıntıları neden kaynaklandığını düşünmelidir. Ali düşünür ve bu şikayetlerinin nedenin kendini ifade edememesi, hayır diyememesi ve bunu sonucunda arkadaşlarının yanında önemsenmemesi olduğunu bulur.

 

3.HEDEFLERİN BELİRLENMESİ


3.Ali bu durumu değiştirmek için hedefler belirler. Ali arkadaşlarına gerektiği zaman hayır diyebilmeyi ve kendi düşüncelerini tanımlayabilmeyi hedef olarak belirler.

 

4.ÇÖZÜM SEÇENEKLERİNİN ÜRETİLMESİ


4.Ali bu sorunlarını çözmek için seçenekler ortaya koyar(Burada öğrencilere Ali’nin nasıl çözüm seçenekleri üretebileceği sorulur).

 

5.UYGUN ÇÖZÜMÜN SEÇİLMESİ


5.Bu seçeneklerin hangisinin en iyi olduğunu, hangisinin kötü olduğunu belirler. Ve en iyi olan çözümü seçer(burada da öğrencilere hangi çözümün iyi olduğu sorulur).

 

6.UYGULAMA


6.Ali seçtiği çözümü uygular.

 

7.UYGULAMALARN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ


7.Yaptığı uygulamanın sonuçlarını gözden geçirir.

 

Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Sorun Çözme Becerileri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Kamil ERTEKİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Kamil ERTEKİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     4 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Kamil ERTEKİN Fotoğraf
Uzm.Psk.Kamil ERTEKİN
Denizli
Uzman Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi36 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Kamil ERTEKİN'in Yazıları
► Nlp ile Sorun Çözme Teknikleri Psk.Dnş.Abdullah TOPAL
► Sorun Çözme Becerisi ve Terapisi Psk.İlknur BOZKURT
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Sorun Çözme Becerileri' başlığıyla benzeşen toplam 15 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Öfke Yönetimi Ekim 2014
► Psikolojik Stress Eylül 2014
► Dissosiyatif Bozukluklar Mayıs 2014
► Zeka Nedir? Nisan 2014
◊ Heyecan ve Uyarılma Ağustos 2014
◊ Kişilik Bozuklukları Mart 2014
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


01:14
Top